جمهوریت– دکتر احمد ایزدی‌طامه نوشت:
این روزها هم در بین مردم و هم در بین نخبگان جامعه دو دیدگاه در خصوص انتخابات ریاست جمهوری مطرح است. عده ای بر این نظر هستند که تجربه سال های گذشته نشان داده است که اصولاً ریاست جمهوری در ایران تشریفاتی است و در نتیجه مهم نیست که چه کسی بر این کرسی تکیه بزند.
در مقابل گروهی دیگر از مردم و نخبگان بر این باورند که هر چند رئیس جمهور در ایران به صورت کامل قادر به ایفای نقش قانونی خود نیست ، با این وجود افراد مختلف ، این نقش را به صورت‌های متفاوتی بازی می کنند و در نتیجه مهم است که چه کسی بر صندلی ریاست جمهوری تکیه بزند. بر اساس این دیدگاه ، حتی در نظام های دموکراتیک که ساختار ، قانون ، سیستم و تفکیک قوا حرف نخست را می زنند ، نمی توان نقش و تأثیر منش و شخصیت کنشگران عرصه سیاست را نادیده گرفت. مقایسه آثار داخلی و خارجی آمریکا در دوران ترامپ و اوباما تأیید کننده این ادعا است.
نگارنده این سطور به عنوان معلم روان شناسی ، همواره پیگیر مسائل سیاسی کشور بوده و در حد توانایی خود تلاش کرده است تا از منظر روان شناسی اجتماعی ، روان شناسی شخصیت و روان شناسی سیاسی در این زمینه مطالبی را قلمی کند و در این نوشته نیز قصد دارد تا به پرسش مطرح شده پرداخته و مطالبی را جهت روشنگری به نگارش درآورد.
بررسی تاریخ سیاسی کشور نشان می دهد که در ساختار سیاسی ایران از دوران باستان تا کنون ، اشخاص نقش بسیار تأثیرگذارتری نسبت به سیستم، ساختار و قانون داشته اند. در تاریخ سیاسی ایران، جنگ قدرت بیشتر از آنکه نبرد بین احزاب ، گروه‌ها ، ساختارها و قوانین باشد ، جنگ بین نگرش ها ، باورهای فردی و نبرد بین افکار شخصیت ها بوده است.
چه در دورانی که ایران با تجدد آشنایی نداشته و چه زمانی که با تجدد آشنا شد ، در ساختار سیاسی کشور ، این افراد بودند که تأثیرگذار بوده اند . کوروش ، داریوش، شاه عباس، آقا محمد خان ، امیر کبیر ، مهد علیا ، ناصرالدین شاه ، رضا شاه و آقای خمینی همگی یک «فرد» بودند که تلاش کردند تا نگرش ها و باورهای خود را پیش ببرند و آنچه را خود درست تشخیص می دادند را بر کرسی بنشانند و قوانین و ساختارها را نیز بر همان اساس طراحی و اجرا کنند.
البته این ویژگی اختصاص به عرصه سیاست در ایران ندارد ، بلکه فردگرایی و سوار شدن انسانها بر ساختارها و قوانین ویژگی اساسی جامعه ایران است ، به طوری که حتی در سازمانها و خانواده های ایرانی نیز از دیرباز این مدیران یا پدران بودند که صاحب قدرت بودند و اراده آنها بوده که اراده جمعی را تحت تأثیر قرار می داده است .
نهضت ها و انقلاب ها فقط جای افراد را عوض کرده است. برای مثال انقلاب سال ۵۷ منجر شد تا زن‌سالاری، جایگزین مردسالاری قبل از انقلاب شود و یا مدیران مذهبی را جایگزین مدیران کراواتی و بوروکرات پیش از انقلاب کند . یعنی انقلاب ، تنها جای افراد را عوض کرده والا درب همچنان بر همان پاشنه می چرخد. به عبارت دیگر، تغییرات اجتماعی، جای زنان را با مردان و جای مدیران محاسن‌دار و جای مهر بر پیشانی را جایگزین مدیران کراواتی و بوروکرات کرده است.
به نظر می رسد که تربیت سیاسی در طول تاریخ ایران موجب شده است که ناخودآگاه جمعی ایرانیان تشخص و فردیت را بیشتر از ساختار ، قانون و اجتماع بشناسد و به همین دلیل هم تمام تلاش های روشنفکران ایرانی از دوران مشروطه تا کنون برای پوشاندن لباس قانون و ساختار بر تن جامعه ایرانی، چندان با موفقیت همراه نبوده است؛ نه در سطح سیاست ورزان و نه در میان مردم.
البته امیدوارم از این نوشته چنین برداشت نشود که نگارنده مانند برخی از اراده گرایان عرصه سیاسی کشور که مدام شعار «ما می توانیم» سر می دهند ، قائل به اصالت فرد در عرصه سیاست است و بر این نظر است که راه اصلاح کشور ، اصلاح افراد است و افراد قادر به هر کار نشدنی هستند؛ خیر ، چون اصولاً فردگرایی این افراد با فردگرایی مورد تأکید در روانشناسی تفاوت های اساسی دارد که متاسفانه عدم آگاهی نسبت به این تفاوت ها حتی در بین دسته ای از جامعه شناسان کشور ، موجب یکی دانستن این دو شده است. نگارنده امیدوارم است که در آینده در نوشته ای مستقل به تفاوت این دو نوع فردگرایی بپردازد .
به نظر می رسد که در ایران اصلاح ساختار و قوانین در کشور ، بدون تغییر در نگرش ، باور و عادات فکری و رفتاری مردم ، راه به جایی نخواهد برد و بزرگترین دلیل این ادعا ، انقلاب سال ۵۷ است که علیرغم تغییرات مهم بیرونی ، در ساحت افکار ، باورها و عادات کنشگران عرصه سیاست و مردم تغییرات اساسی ایجاد نکرد و در نتیجه بسیاری از مشکلات پیش از انقلاب همچنان در رفتار و کنش سیاست مداران مشاهده می شود.
علاوه بر اینها ، نبود احزاب قوی در کشور ، فقر نهادهای مدنی رسمی و قانونی و شفاف نبودن رابطه بین اختیار و مسوولیت در طول تاریخ سیاسی ایران ، به این که شخصیت و منش سیاست ورزان نقش و تأثیر مهمی در تصمیمات سیاسی ایران بازی کند ، داشته است.
بعد از انقلاب سال ۵۷ نیز همچنان این افراد بودند که صحنه گردان اصلی سیاست ورزی در کشور بودند. آثار و تبعات دوران ریاست جمهوری آقایان هاشمی ، خاتمی ، احمدی‌نژاد و روحانی با شعارهای سازندگی ، جامعه مدنی و توسعه سیاسی ، عدالت و اعتدال نشان دهنده تأثیرات عمیق نگرش ها و دیدگاه های شخصی این افراد بر سپهر سیاسی کشور و به دنبال وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم ایران بوده است.
بر این اساس ، به نظر می رسد دیدگاهی که قائل به این است که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳ مهم نیست که چه کسی بر صندلی پاستور تکیه بزند ، با توجه به سابقه تاریخ سیاسی ایران چندان قابل دفاع نیست.
مناظره نخست بین کاندیداهای ریاست جمهوری نشان دهنده حداقل سه دیدگاه متفاوت در خصوص مسائل سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی است. هر چند تجربه سیاسی در کشور نشان می دهد که هر کدام از این دیدگاهها در صورت پیروزی ، برای اجرایی کردن نقطه نظرات خود در صحنه عمل ، با موانع جدی در نبرد با دیدگاهها و نظرات شخصی سایرین (نه موانع ساختاری و قانونی) مواجه خواهد شد ، اما در هر صورت بسیار متفاوت است که کدام شخصیت قرار است با کدام شخصیت در رقابت باشد.
نکته پایانی این که منظور از این نوشته به هیچ وجه ترغیب خوانندگان برای شرکت در انتخابات و یا رأی دادن به کاندیدای خاصی نیست ، بلکه هدف تنها نقد این گزاره است که «تفاوت نمی کند چه کسی بر صندلی ریاست جمهوری ایران تکیه بزند.»
بیشتر بخوانید:
- زمان‌بندی انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شده در فضای مجازی اعتبار ندارد
- ۸ تیر انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری
- اعضای شورای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، امکان کاندید شدن دارند؟
- آیا انتخابات ریاست جمهوری به صورت الکترونیک برگزار می‌شود؟
- پیشنهاد مهم وزارت کشور به شورای نگهبان درباره انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ +جزئیات
- پزشکیان برای انتخابات ریاست جمهوری اعلام نامزدی کرد
- مسعود پزشکیان آماده کاندیداتوری انتخابات ۱۴۰۳
- وزیر احمدی نژاد در راه انتخابات ریاست جمهوری
- محسن هاشمی کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شود
- هاشمی: در اخبار دیدم که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شده‌ام
- حسن خمینی تصمیمی برای کاندیداتوری در انتخابات ندارد
- سعید محمد در انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام می‌کند
- در انتخابات ریاست جمهوری صرفاً با کارت ملی و شناسنامه می‌توان رأی داد
- اسماعیلی: دولت بنای معرفی نامزد در انتخابات ندارد
- مناظرات انتخاباتی ریاست جمهوری انجام می‌شود
- برای کاندیداتوری در انتخابات شخصاً تمرکزم بر دکتر صالحی و جهانگیری است
- عزم پورمحمدی برای نامزدی؟
- فقط پنج دقیقه، مهلت ارایه برنامه نامزدهای ریاست جمهوری
- علی لاریجانی اعلام کاندیداتوری کرد
- علی لاریجانی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- ۳ خانم برای ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری مراجعه کردند که واجد شرایط نبودند
- تصویر متفاوت از سعید جلیلی سوژه کاربران شد
- زاکانی احتمالاً یکشنبه در انتخابات ثبت‌نام می‌کند
- توضیح وزیر کشور درباره برگزاری انتخابات الکترونیک
- قالیباف برای کاندیدا نشدن در انتخابات ۱۴۰۳ تعهد داده است؟
- وحید حقانیان کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شد
- پزشکیان داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری شد
- رسولی‌نژاد برای انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد
- فتاح در انتخابات ریاست‌جمهوری کاندیدا نمی‌شود
- زاکانی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری شد
- ده‌مرده داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- الهیان در انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام می‌کند
- مالکی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری شد
- میرتاج الدینی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری شد
- احمدی‌نژاد: در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام می‌کنم
- زریبافان داوطلب نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری شد
- اسماعیلی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- چه کسانی داوطلب کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری شده‌اند؟
- نام‌نویسی سرتیپ افشارزاده در انتخابات ریاست‌جمهوری
- ثبت‌نام قاسم‌زاده، در انتخابات ریاست‌جمهوری
- احمدی‌نژاد: اطمینان دارم همۀ مسائل کشور با استفادۀ حداکثری از ظرفیت‌های ملی حل‌شدنی است
- محمد مقیمی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- امیر شاهوردی در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد
- ماجرای قطع صدای احمدی نژاد در زمان سخنرانی چه بود؟
- محفوظی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- حجت‌الاسلام اکبری برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کرد
- نادران داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- جاسمی داوطلب کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری شد
- سبحانی داوطلب کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری شد
- دومین داوطلب زن برای انتخابات ۱۴۰۳ ثبت نام کرد
- جهانگیری داوطلب کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری شد
- کریمی داوطلب کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری شد
- قالیباف داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- چنارانی داوطلب نامزدی انتخابات ریاست جمهوری شد
- بذرپاش، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شد
- منظور داوطلب کاندیداتوری انتخابات ریاست‌جمهوری شد
- بذرپاش: قرار من با رئیس جمهور شهید هنوز برقرار است
- شعارها، سوابق و گرایش‌های سیاسی ۸۰ داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری
- عباس عبدی: به نظر می‌رسد که پس از ۱۳۶۰، این اولین دوره‌ای است که روحانیون خود را به‌کلی از انتخابات کنار کشیده‌اند
- آیت‌الله جنتی: همه کسانی که در انتخابات پیش‌رو نقش‌آفرین هستند، رفتار و اخلاق اسلامی را سرلوحه فعالیت خود قرار دهند
- معاون حقوقی ریاست جمهوری: دولت باید در انتخابات بی طرف باشد
- ۱۵ تیر زمان مرحله دوم احتمالی انتخابات ریاست جمهوری است
- امیدوارم در انتخابات کسی نخواهد با شهدا رقابت کند
- جبلی: صداوسیما برای انتخابات تقریباً آماده است
- حدادعادل: طبق برخی نظرسنجی‌ها سطح مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری بالاتر از انتخابات دور قبل است
- صداوسیما: نامزد‌هایی که امکان تایید صلاحیت خود در انتخابات را زیاد می‌دانند برای آماده‌سازی برنامه‌های ضبطی خود اقدام کنند
- اتمام بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری
- زیدآبادی: انتخابات دو مرحله ای می شود
- جلسه اضطراری جبهه اصلاحات پس از اعلام اسامی نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
- علی عبدالعلی زاده رئیس ستاد انتخاباتی پزشکیان شد
- جهانگیری: قرار من با مردم پابرجاست
- شجاعان: انتخابات الکترونیکی برگزار نمی‌شود
- برنامه‌های سومین روز تبلیغات نامزدهای ریاست جمهوری در تلویزیون، امروز چهارشنبه ۲۳ خرداد
- شناسه انتخاباتی نامزدها اعلام شد
- مشارکت مردم در انتخابات به «پزشکیان» بستگی دارد
- زریبافان به ستاد انتخاباتی پورمحمدی پیوست
- مسئولین اجرایی انتخابات از رای مردم حفاظت و صیانت کنند
- تصمیم قالیباف درباره قیمت خودرو و بنزین
- دیوارنگاره میدان ولیعصر انتخاباتی شد
- سه انتخابات گذشته برای کشور ما زیبنده نبود
- جلیلی: شعار ما حاصل یک ماه اخیر نیست، یازده سال بر روی آن کار شده است
- دیدار ۶ کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری با رئیس مجلس خبرگان
- پزشکیان: اگر بنزین قرار باشد گران شود باید خودروهایی وارد کنیم که مصرف آنها پایین است
- جلیلی: دولت سایه، دکان و دستگاه نیست
- آشنایی با نمایندگان اقتصادی شش نامزد انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری
- ستاد پزشکیان: ظریف در میزگرد سیاست خارجی، پزشکیان را همراهی خواهد کرد
- رئیس ستاد جلیلی: قصد عقب‌نشینی از انتخابات نداریم
- جبهه انقلاب برای اجماع در انتخابات حرکت را شروع کرده
- شورای نگهبان به انتخابات لطمه زد
- فلاحت‌پیشه: دخالت در امور شخصی مردم پررنگ‌ترین بن‌بست پیش‌روی پزشکیان است
- انتخابات، سیاست خارجی و سوالاتی از کاندیداها
- واکنش دفتر مقام معظم رهبری به برخی نقل قول‌های غیر مستند انتخاباتی
- مبادا هوای نفس باعث شود کنار نروید و اتفاق سال۹۲ تکرار شود
- چرا کاندیداهای اصولگرا برای رای آوردن، زیر حرف های گذشته شان می زنند؟
- نامه دفتر روحانی به جبلی: فرصت پاسخگویی را فراهم کنید
- روس‌ها دوست ندارند، پزشکیان رئیس جمهور شود
- ائتلاف نامزدهای اصولگرا از رویا تا واقعیت
- توصیه عباس عبدی به کسانی که برای شرکت در انتخابات تردید دارند؛ بر اساس درایت تصمیم بگیرید نه کینه و نفرت
- نظام برای اینکه نسل z را از خیابان به صندوق رای بکشاند باید نشان دهد قصد اصلاح اشتباهات قبلی را دارد
- پزشکیان با ظریف و مهدی سنایی به تلویزیون می آید؟
- از فردای انتخابات ریاست جمهوری بورس این تغییر را می‌کند
- برنامه تبلیغاتی امروز کاندیداهای ریاست جمهوری
- زاکانی: قیمت بنزین را از ۳۰۰۰ به ۱۵۰۰ تومان اصلاح می‌کنم
- قالیباف: اینکه گفته می‌شود قانون اقدام راهبردی مجلس مانع توافق شده حرف درستی نیست
- تذکر سیدعباس صالحی به صداوسیما؛چه اشکالی دارد که مقدار تحمل را محدود به ایام انتخابات نکنید؟
- پاسخ صدا و سیما به اعتراض حسن روحانی
- علت تاخیر در پخش مستند پزشکیان و جلیلی چه بود؟
- خوب نیست آدم در صدا و سیما بیاید و بگوید که «بگم؟» همین «بگم‌ها» مارا به اینجا رسانده
- نگرانی حسین شریعتمداری از سخنان ظریف در میزگرد انتخاباتی با چاشنی ناسزا و توهین
- ظریف: باور نکنید رای شما تفاوت نمی کند
- پیشنهاد ویژه حسین انتظامی به وزیر کشور درباره نحوه انتشار نتیجه صندوق‌های انتخابات
- سیاست زدگی افراطی و قبیله‌گرایی از عوامل کلیدی ناکارامدی و بی‌ثباتی مدیریت است
- جلیلی باید به صراحت درباره اظهارات پورمحمدی مبنی بر اینکه وی FATF را قبول داشته، اما نمیخواسته توسط تیم آقای روحانی پذیرفته شود، توضیح دهد
- اگر طبق نتایج نظرسنجی‌ها امکان رأی آوری برای قالیباف کمتر باشد، احتمالاً از عرصه کنار بکشد
- پزشکیان و ظریف بر سر مزار شهدای پرواز هواپیمای اوکراین
- راه حل تحریم ها همان است که دولت رئیسی انجام داد
- دستیار هوش مصنوعی در اختیار کاندیداهای ریاست‌جمهوری قرار گرفت
- تکذیب دوباره نظرسنجی‌های منتشر شده به نقل از صداوسیما
- هدف کمپین انتخاباتی جلیلی روشن است
- انتخابات به دور دوم کشیده می‌شود؟
- مسعود پزشکیان بر سر مزار آیدا و آروین/عکس
- آخرین اظهارات تبلیغاتی نامزدهای ریاست جمهوری
- حمله به ستاد انتخاباتی مسعود پزشکیان در قم/عکس
- احضار ۴ نفر به دلیل دستکاری در نظرسنجی‌ها
- محمد باقر قالیباف: با مذاکره مخالف نیستم
- پزشکیان: جوانان تحصیلکرده ما نباید کولبر باشند
- این دو روزنامه متعلق به بیت المال، برخلاف قانون، له یا علیه کاندیداها تبلیغات می کنند
- برنامه تبلیغاتی نامزدهای انتخابات
- پزشکیان: فردی گفت نمی‌گذارم رئیس‌جمهور شوی، مگر تو چکاره‌ای؟مردم تصمیم می‌گیرند که به چه کسی رای بدهند یا نه
- کسانی «رجل سیاسی» معرفی شده اند که نه با الفبای مدیریت آشنائی دارند و نه با الفبای اخلاق
- کشور را نباید معطل مذاکرات با چند کشور نگه داشت
- ایران را باید شایستگان و اقوام مختلف بسازند نه تنها یک گروه و جناح خاص
- پزشکیان در فرودگاه شیراز: از استقبال مردم شرمنده‌ام
- مادر شهید خطاب به پزشکیان:می‌توانی پای مردم شهید داده بایستی؟
- حاشیه نگاری یک نماینده از استقبال مردم در سفرهای استانی پزشکیان
- جلیلی: مدیریتی که ۲۰۰ هزار بشکه نفت را به‌زور می‌فروخت نمی‌تواند کشور را به رشد اقتصادیِ ۸ درصد برساند
- سوتی زاکانی درباره سینمای اجتماعی
- قالیباف: پایتخت اقتصادی ایران را در سواحل اقیانوس هند با کمک جوانان می سازم
- تا دیروز “پزشکیان” را به خاطر ماجرای درگذشت “مهسا امینی” آزار می دادند، دَم انتخابات شده اند طرفدار برخورد محترمانه با زنان بی حجاب و بدحجاب!
