برنامه عراق برای دور ماندن از زمین درگیری ایران و رژیم اسرائیل چیست؟

جمهوریت – « به نظر می‌رسد چرخه تشدید تنش بین اسرائیل و ایران وارد دوره رکود یا به اصطلاح توقف شده، زیرا دو طرف در حال ارزیابی این هستند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا چگونه پس از روی کار آمدن در ژانویه با خاورمیانه کار خواهد کرد. اما نه این مکث و نه آتش‌بس شکننده در لبنان از دغدغه های بغداد که نگران است درگیر جنگ  گسترده تر در منطقه شود، کم نمی کند.»

شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا با این مقدمه می نویسد: پیش از انتخابات آمریکا، اطلاعات اسرائیل ادعا می‌کرد که حمله احتمالی بعدی ایران به اسرائیل می‌تواند توسط گروه‌های مسلح شیعه عراقی متحد با ایران انجام شود؛ نتیجه‌ای که منجر به حملات تلافی جویانه به عراق می‌شود. بغداد این ادعاها را رد کرده، اما حملات پهپادی از عراق در هفته های اخیر اسرائیل را هدف قرار داده است. افزایش تنش‌های ایران و آمریکا می‌تواند باعث شود که این گروه‌های شبه‌نظامی متحد ایران، یک کمپین جدید را علیه اسرائیل ، متحد نزدیک آمریکا  آغاز کنند.

با ناکامی در تامین آتش بس در غزه، اروپایی ها باید بر جلوگیری از گسترش بیشتر درگیری متمرکز باشند. دولت عراق و رهبران مذهبی شیعه در جلوگیری از حملات گروه‌های مسلح شیعه عراق علیه منافع آمریکا و اسرائیل در سال گذشته نقش اساسی داشته‌اند. با توجه به منابع قابل توجهی که دولت‌های اروپایی برای ایجاد ثبات در عراق پس از موج‌های خشونت در دو دهه گذشته صرف کرده‌اند، اکنون باید از رهبری و شخصیت‌های مذهبی عراق حمایت کنند تا کشور را از درگیری‌های مجدد محافظت کنند.

عراق با ایجاد توازن در روابط پرتنش بین ایران – بزرگترین همسایه اش که با آن پیوندهای مذهبی و فرهنگی مشترک دارد – و ایالات متحده، متحدی که به عراق در شکست گروه داعش کمک کرد، غریبه نیست. این پویایی با حضور شبه نظامیان تحت حمایت ایران و ارتش ایالات متحده در خاک این کشور در دو دهه گذشته تشدید شده است. ایالات متحده هنوز ۲۵۰۰ نیروی نظامی در عراق دارد. دولت بایدن موافقت کرد که خروج آنها را در سال ۲۰۲۵ آغاز کند و این روند را تا سال ۲۰۲۶ تکمیل کند. متحدان ایران در عراق خروج نیروهای آمریکایی را اولویت اصلی خود می دانند. این یک هدف دیرینه برای آنها بوده است، اما به دلیل حمایت ایالات متحده از جنگ های اسرائیل در غزه و لبنان، این امر ضروری تر شده است. با این حال، مقامات عراقی دیگری نیز وجود دارند که ممکن است حضور آمریکا را نوعی بازدارندگی در برابر حملات اسرائیل به خاک عراق بدانند.

دولت عراق و رهبران شیعه گروه‌های مسلح را تحت فشار قرار داده‌اند تا دست از بازی با آتش بردارند و کشور را درگیر چرخه جدیدی از درگیری نکنند. به عنوان مثال، تا قبل از گسترش جنگ اسرائیل به لبنان در سال گذشته، بغداد با موفقیت گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران را که مقاومت اسلامی در عراق را تشکیل می‌دهند متقاعد کرده بود تا حملات خود علیه منافع نظامی آمریکا را متوقف کنند و به چرخه تبادل تنش دامن نزنند. اما از زمانی که اسرائیل به لبنان حمله کرد، این گروه ها حملات محدودی به اسرائیل را از سر گرفتند و تهدید کردند که دوباره نیروهای آمریکایی را هدف قرار خواهند داد.

نویسنده این مطلب در ادامه ادعا می کند که گروه‌های مسلح داخل عراق اکنون تحت فشار شدید داخلی قرار دارند تا مسئولانه رفتار و از اقدامات بی‌ملاحظه‌ای که منجر به درگیری بیشتر می‌شود، اجتناب کنند. اگرچه مردم عراق با آرمان فلسطین و مصیبت وارد شده به لبنانی ها همدردی می کنند، افکار عمومی به طور فزاینده ای از دخالت ایران در امور داخلی این کشور ناراضی هستند. مردم حاضر نیستند درگیری ویرانگر دیگری را تحمل کنند. با برگزاری انتخابات در پاییز ۲۰۲۵، سیاستمداران به دنبال جلب حمایت عمومی با فاصله گرفتن از ایران خواهند بود. برخی گمانه زنی ها حاکی از این است که شاید شبه‌نظامیان عراقی، به‌ویژه آن‌هایی که وابستگی‌های احزاب سیاسی دارند، به وضعیتی که درگیری با اسرائیل برای حزب الله لبنان ایجاد کرده نگاه کنند و ترجیح دهند که با احتیاط بیشتری برخورد کنند. اما اگر آتش‌بس در لبنان پابرجا بماند و دولت آینده ترامپ اقدامات خود را علیه ایران و متحدانش تشدید کند، موفقیت فشار مجدد بر این گروه های شبه نظامی برای توقف حملات، کوتاه مدت خواهد بود. نقش رهبران سیاسی و مذهبی شیعه عراق در جلوگیری از این نتیجه بسیار مهم خواهد بود.

شاخص ترین چهره روحانیت شیعه در عراق آیت الله العظمی علی سیستانی است. از سال ۲۰۰۳، او در پیشبرد عراق به سوی ثبات و دموکراسی نقش اساسی داشته است. سیستانی در دیدار روز ۴ نوامبر با نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق، از گروه‌های شبه‌نظامی خواست که اسلحه و مأموریت خود را در اختیار ارتش عراق قرار بدهند. این سخنان یک روز پس از آن صورت گرفت که مقاومت اسلامی در عراق متعهد به تشدید حملات خود به اسرائیل شد.

احزاب سیاسی عراق از جمله احزاب اسلام گرای شیعه، از پیام سیستانی حمایت کرده اند. رئیس جمهور عبداللطیف رشید و نخست وزیر، محمد السودانی، در کنار اعضای ائتلاف حاکم در عراق – که شامل همه احزاب اصلی شیعه، سنی و کردی می شود – همگی متعهد شدند که به پیام سیستانی و دور نگه داشتن عراق از نزدیکی بیش از حد به یک کشور متعهد باشند.

شخصیت های برجسته نزدیک به مقاومت اسلامی در عراق نیز متوجه حساسیت شرایط فعلی هستند. به عنوان نمونه، حسین معین، رئیس حزب حقوق (شاخه سیاسی یکی از جناح های تشکیل دهنده مقاومت اسلامی در عراق، کتائب حزب الله) بارها مدعی شده است که این گروه نمی خواهد دولت عراق را درگیر جنگ کند. هادی العامری، رئیس سازمان بدر، گروهی که زمانی همتای حزب الله در عراق به شمار می رفت، نیز از لزوم پرهیز از کشاندن عراق به یک درگیری منطقه ای صحبت کرد.

نویسنده این مطلب در پایان از کشورهای اروپایی می خواهد که نقش جدی تری در عراق ایفا کرده و می نویسد: دیپلمات های اروپایی در عراق در مقایسه با مقامات آمریکایی در دیدار با رهبران سیاسی و مذهبی عراق با مقاومت کمتری روبرو می شوند. آنها باید از این دسترسی برای حمایت از رهبران عراقی، از جمله تشکیلات مذهبی شیعه در نجف، استفاده کنند که گروه های مسلح نظامی را تحت فشار قرار می دهند تا از انجام حملات از عراق خودداری کنند.