از چاله به چاه / در اصفهان چه می گذرد؟

جمهوریت – ناصر تبریزی – بحث تکراری بحران برداشت های غیر متعارف و خطرناک منابع زیر سطحی آب است، و فارغ از اینکه مشکل فرونشست، به سراسر کشور مربوط می شود، اما برنامه توسعه هفتم، و پیش بینی های خطرناک توسعه شهری در اطراف کلان شهرها اوضاع را خطرناک تر کردده است.

برای بررسی وضعیت فرونشست در کل کشور، طرح موضوع به صورت کلی، کفاف تبیین اوضاع را نمی دهد، تصمیم گرفتم تا ضمن بررسی اوضاع استان اصفهان ، خواننده گرامی خود بخواند قصه هفت من کاغذی را که دوستداران ایران زمین در وصف نگرانی های خود به رشته ی تحریر در آورده اند، و همچنان در حسرت یک اقدام هر چند کوچک ولی موثر که گواه چاره اندیشی در این باب باشد، مانده اند.

وزیر نیرو در اولین جلسه شورای عالی آب که در مهرماه ۱۴۰۰ که در حضور آقای رئیسی برگزار شده بود، تاکید کرده بود که برداشت آب از منابع زیر سطحی، به سطح بسیار خطرناکی رسیده است، این امر می تواند منجر به صدمات بسیاری از جمله فرونشست زمین در کشور شود. در آن جلسه با توجه به تاکید محرابیان، رئیس جمهور دستور پی گیری می دهد، امروز حدود دو سال از آن جلسه می گذرد، به گفته آقای درویش، فعال زیست محیطی ، با گذشت یک سال و نیم از آن جلسه  نه ‌تنها ۱۴۰ میلیارد برداشت سالانه در کشور کاهش پیدا نکرده، بلکه تراز منفی آب‌ها به میزان ۱۴۳ میلیارد متر مکعب، رسیده است.

اینها را یاد آوری کردم تا چشم اندازی از روند موجود را نشان داده و سپس وارد وضعیت استان اصفهان شوم.

طبق آمار موجود بدترین وضعیت فرونشست در کشور متعلق به استان اصفهان است. طبق پیش بینی های حال حاضر، اگر روند برداشت آب در این استان به این منوال ادامه داشته باشد در سال ۱۴۰۹ تمام آبخوان های این استان تخلیه خواهد شد.

عوارض تخلیه شدن آبخوان

قبل از اینکه عوارض تخلیه آبخوان را مرور کنیم برای روشن شدن موضوع اشاره ای داریم به اظهارات یکی از کارشناسان کشور در باره عوارض برداشت های غیر معمول از آبخوان های کشور، این مصاحبه پیرامون  وضعیت آبخوان های آذربایجان غربی، انجام شده،است.

خانم معصومه خلج، بعنوان کارشناس مطالعات پایه منابع آب، در این باره اینگونه توضیح می دهد: «….عوارض تخلیه بیش از حد سفره های آب زیرزمینی، موجب غیر اقتصادی شدن کشاورزی، خالی شدن مخازن آب زیرزمینی، نابود شدن مزارع و روستاها، نشست کردن زمین و خسارات ناشی از آن لطمات فراوانی به زمین های کشاورزی، ساختمان های مسکونی و جاده ها و … می شود. به گفته این کارشناس مطالعات پایه منابع آب؛ پایین رفتن سطح آب زیرزمینی در یک نقطه و بالا آمدن زهاب در یک نقطه دیگر همان دشت، غیر اقتصادی شدن کشاورزی، خالی شدن مخازن آب زیرزمینی، نابود شدن مزارع و روستاها، شکستن لایه یا قشر نفوذ ناپذیر زمین و هدر رفتن آب زیرزمینی، نشست کردن زمین ناشی از متراکم شدن آبرفت به علت کاهش سطح آب زیرزمینی و خسارات ناشی از آن که لطمات فراوانی به زمین های کشاورزی، ساختمان های مسکونی و جاده ها و … وارد می کند ..»

البته ناگفته نماند که موارد فوق، تنها به عوارض برداشت بیش از حد منابع زیر زمینی اشاره می کند، باید توجه داشت در صورتی که منابع زیر سطحی (به هر علتی) تخلیه شود ، دیگر حکایت به صرفه بودن یا نبودن کشاورزی نیست و بلکه باید فاتحه تمام زیرساخت های آن منطقه را خوانده و از آن مکان مهاجرت نمود.

آقای درویش، طی مصاحبه با روزنامه جوان، این چنین می گوید، «…ماه گذشته، شش دکل برق فشار قوی در دشت مهیار به دلیل نگرانی از فرونشست زمین جابه‌جا شده‌ است که حکایت از تشدید خطر فرونشست زمین در اصفهان دارد. همانطور که می‌دانید جابه‌جا کردن دکل برق به شدت هزینه بر است. میلیون‌ ها متر باید کابل جابه‌جا شود و کاری به شدت خطرناک است، اما چاره‌ای جز این کار نداشتند، چون به شدت مناطق اطراف دکل‌ها با شکاف‌ها و فروچاله‌ها مواجه و حادثه‌ساز شده‌ بود. ….

چشم اتداز آینده در اصفهان

همانطوری که اطلاع داریم در حال حاضر ده ها طرح توسعه شهری و صنعتی در این استان در حال انجام است

به گفته آقای درویش«،…۴۶۱ هکتار زمین به زراعت چوب در شرق این استان اختصاص داده شده و این‌ها را رصد کردیم. این در حالی است که زراعت چوب دست‌کم سه برابر برنج‌کاری، آب مصرف می‌کند، اما مسئولان تصمیم‌گیرنده در استانی که درگیر فرونشست زمین شده‌است، اجازه زراعت چوب را برای تولید مثلاً دسته بیل داده‌اند!….»

خوب کافی است چند خبر را کنار هم بچینیم تا تکلیفمان با آینده این استان روشن شود

۱-برنج کاری در استانی که کمبود آب دارد

۲- طرح زراعت چوب با تفاسیر فوق

۳- تراکم بالای صنایع فولاد و انواع طرح گسترش این صنعت برای تولید بیشتر

۳- توسعه شهر سازی ( ساخت احداث ۴ هزار واحد مسکونی . اضافه کنید به این ۴ هزار واحد ساخت شهر جدید دیگری در جوار اصفهان!

۴- طرح انتقال آب زاینده رود به کرمان و یزد

۵-کاشت هندوانه و ……

واقعا من نویسنده مات و مبهوت مانده ام! مگر به جز خواجه حافظ شیرازی که او هم در شیراز مانده ، مسئولی در این استان وجود دارد که از بحران آب در اصفهان بی خبر باشد که اینچنین بی محابا کمر به نابودی یکی از بی بدیل ترین اماکن تاریخی و فرهنگی کشور بسته اند..

باشد!  شاید در این وضعیت، سخن از تاریخ و ادبیات و هنر بی معنی باشد، چگونه ممکن است که با توجه به شرایط کنونی، تمام برنامه های ما برای سالهای آتی این استان ویران کننده و غیر مسئولانه باشد. واقعا هیچکس عمق فاجعه را درک نکرده است؟ چرا فریاد های کشاورزان بی آب مانده اصفهان، گلوی خشک زاینده رود، و معصومیت چند میلیون سکنه این استان، درک نمی شود. چند کارشناس و استاد دانشگاه، بی بازگشت بودن اتفاقات فرو نشست و تخلیه آبخوان ها را باید گوشزد کنند. تا چه زمانی جضرات باید دور هم جمع شده همایش بگذارند، شعار بدهند و پس از فراغت از نشست ها همچنان سیاست های ویران کننده زیر ساخت های کشور را ادامه دهند.

مرگ سهراب نزدیک است،

مطمئن باشید که نوش دارویی (پس از زمانی کوتاه) دیگر نخواهد بود

شیون ناله، پس از مرگ سهراب ره به جایی نخواهد برد.