حرکت بعدی ایران در خاورمیانه چیست؟

جمهوریت–درایو ترور

اقدامات گذشته (اسرائیل درگذشته تعدادی از دانشمندان هسته‌ای را با عملیات مخفی ترور کرده است) اسرائیل را به‌عنوان مظنون اصلی ترور اسماعیل هنیه معرفی می‌کند. اینکه اکثر ترورهای فرماندهان مهم پس از سفر نتانیاهو به آمریکا اتفاق افتاده و فواد شکر نیز به‌دلیل بمب‌گذاری در پادگان بیروت در سال۱۹۸۳ که به کشته شدن ۲۴۱ نظامی آمریکایی منجر شد، در لیست هدف آمریکا قرار گرفته بود، این شبهه را به وجود می‌آورد که یک دست آمریکایی خاموش یا مجوزی که برای انجام چنین حملاتی نیاز است، صادر شده است. قابل درک است که ترور اسماعیل هنیه در قطر، مصر یا اردن برای ایالات متحده بسیار هزینه‌بردار بود. از این رو از دیدگاه ایالات متحده ایران مکان مناسبی برای انجام این کار بوده است.

تاثیر بر اسرائیل

از منظر نظامی، این ترورها روحیه ارتش اسرائیل را افزایش، خط حیات سیاسی نتانیاهو را پررنگ، همه پیشنهادها آتش‌بس را در آینده نزدیک از پنجره بیرون رانده، وضعیتی را برای همه متحدان نیابتی ایران ایجاد کرده و اعتبار نظامی ایران را در معرض آزمایش جدی قرار داده است. نتانیاهو دلایل زیادی برای دست زدن به این اقدامات دارد؛ اما ممکن است زندگی گروگان‌های باقی‌مانده را در معرض خطر جدی قرار دهد. این جنبه ممکن است باعث ایجاد برخی اصطکاک/معضلات داخلی با ارتش اسرائیل، موساد و بسیاری از اعضای کابینه شود که برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها فشار می‌آورند و متقابلا نتانیاهو همراه با برخی از تندروهای کابینه برای طولانی شدن جنگ به‌منظور دستیابی به هدف غیرعملی «نابودی کامل حماس» به‌عنوان پیش‌شرط آتش‌بس دائمی فشار می‌آورند.

اسرائیل همچنین با مصر، عربستان سعودی، اردن و بحرین برای دفاع در برابر حمله آتی ایران با اجازه استفاده از حریم هوایی آنها و کمک به خنثی کردن برخی پرتابه‌ها، در ارتباط است. طولانی شدن جنگ و امتناع از پذیرش راه‌حل دو دولتی، شکاف بین نتانیاهو و جو بایدن را نیز افزایش می‌دهد که خود را به طور فزاینده و با اکراه در تعقیب اهداف غیرعملی نتانیاهو و بقای سیاسی او می‌بیند.

گزینه‌های ایران

عدم تقارن در توان رزمی متعارف اسرائیل با حمایت آمریکا و ایران همراه با نیروهای نیابتی‌اش وجود دارد. بنابراین ایران در جنگ نیابتی از طریق متحدان منطقه‌ای به جای رویارویی مستقیم راحت‌تر بوده است. ایران می‌داند که یک جنگ همه‌جانبه نمی‌تواند نتیجه مطلوبی برای آن به همراه داشته باشد. ایران و حوثی‌ها دسترسی زمینی به اسرائیل ندارند. از این رو، گزینه‌های بسیار کمی به جز انجام حملات از طریق موشک، پهپاد و راکت دارند.

حزب‌الله تنها گروه قدرتمندی است که توانایی انجام یک نبرد زمینی شدید را دارد؛ اما با توانایی جمعی اسرائیل و آمریکا همخوانی ندارد. بنابراین، حملات و عملیات مخفی را بر جنگ متعارف ترجیح می‌دهد. توانمندی حماس به میزان قابل توجهی تضعیف شده است؛ اما به اقدامات مخفیانه کوچک تاکتیکی علیه ارتش اسرائیل تحت رهبری یحیی سنوار، رهبر این جنبش در غزه، رئیس دفتر سیاسی جدید به جای اسماعیل هنیه و یکی از طراحان حمله ۷اکتبر به اسرائیل، ادامه خواهد داد. مذاکرات پشت درهای بسته در حال انجام است و این واقعیت نشان می‌دهد که ممکن است حمله‌ای بزرگ‌تر از حمله ای که در آوریل۲۰۲۴ انجام شد، رخ دهد. حزب‌الله معتقد است منتظر ماندن اسرائیل بخشی از مجازات است. در غیاب گزینه‌های معتبر حمله همه‌جانبه، به نظر می‌رسد که انتقام واقعی می‌تواند از طریق برخی اقدامات انتحاری/عملیات مخفیانه/گروگان‌گیری جدید صورت گیرد.

سهم آمریکایی

آمریکا چاره‌ای جز دفاع از موقعیت استراتژیک اسرائیل که مورد اعتمادترین متحد و قوی‌ترین جای پا در خاورمیانه است، ندارد. نتانیاهو به اجرای این معادله استراتژیک برای تحقق برنامه سیاسی خود ادامه می‌دهد و ایالات متحده را وادار می‌کند که به‌رغم تلاش برای کنترل بیش از حد ارتش اسرائیل، مخاطبان داخلی/رای‌دهندگان و برخی متحدان خود را که با تلفات غیرنظامی بیش از حد در غزه مخالف هستند، ملزم کند. همزمان همچنان تلاش می‌کند تا مذاکرات برای آتش‌بس، آزادی گروگان‌ها و طرح صلح خود را با همه طرف‌ها پیش ببرد. ایالات متحده هواپیماهای جنگنده، کشتی‌های جنگی و یک گروه حمله ناو هواپیمابر بیشتری را به خاورمیانه می‌فرستد. به گفته پنتاگون، رزم‌ناوهای اضافی، ناوشکن‌ها و یک اسکادران جنگنده به همراه گروه حمله ناو یواس‌اس آبراهام لینکلن برای تقویت دفاع و کمک به اسرائیل در دفاع در برابر حمله نظامی احتمالی ایران و متحدان آن، بخشی از این استقرار هستند.

سایر سهامداران؟

در همین حال، روسیه برای نشان دادن حمایت، سرگئی شویگو، وزیر دفاع سابق و رئیس شورای امنیت‌ملی را برای دیدار با پزشکیان، رئیس جمهور ایران و همتایان خود به تهران فرستاد. بر اساس گزارش‌ها، روسیه ارسال سامانه‌ها و رادارهای پیشرفته دفاع هوایی به ایران را آغاز کرده است و طبق گزارش‌ها، ایران درخواست جنگنده‌های سوخو-۳۵ ساخت روسیه کرده است. ادعا می‌شود ایران قدرتمندترین سیستم ارتباطی پارازیت روسیه، مورمانسک-بی‌ان، را در مکان‌های استراتژیک مهم مستقر کرده است. طبق گزارش‌ها، رئیس‌جمهور پوتین نیز از تهران خواسته است تا پاسخی محتاطانه برای جلوگیری از تلفات غیرنظامی در اسرائیل بدهد؛ زیرا روسیه ممکن است در این برهه از زمان مایل به ایفای بیش از حد نقش خود نباشد.ایران می‌تواند روی حمایت سیاسی و دیپلماتیک چین و روسیه در سازمان ملل حساب کند که ممکن است به اندازه کافی برای جنگ تمام‌عیار آماده نباشند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اظهاراتی مبنی بر اینکه ترکیه می‌تواند به‌طور بالقوه در اسرائیل برای حمایت از فلسطینی‌ها مداخله نظامی کند، مداخلات گذشته آنکارا در قره‌باغ و لیبی را ترسیم کرد. اظهارات او بیشتر شبیه موضع‌گیری سیاسی است تا واقعی، زیرا با عضویت در ناتو ممکن است انجام این کار برای او آسان نباشد؛ زیرا ایالات متحده محکم در کنار اسرائیل ایستاده است. اردوغان از این فرصت برای کسب امتیاز در جهان اسلام استفاده می‌کند. ترکیه از ماه مه۲۰۲۴ تجارت با اسرائیل را متوقف کرده و ممکن است به چنین ژست‌هایی ادامه دهد. به نظر می‌رسد موضع‌گیری کره‌شمالی در این مرحله بیشتر جنبه جلب‌توجه دارد. جهان عرب در یکی از بدترین فاجعه‌های انسانی و نقض حقوق بشر توسط اسرائیل در پاسخ به حمله حماس در ۷اکتبر، از فلسطینی‌ها حمایت نکرده است. از این رو ایران نمی‌تواند از آنها انتظار کمک داشته باشد.

غزه چه می‌شود؟

اگر حزب‌الله حمله‌ای را آغاز کند، اسرائیل ممکن است مجبور شود نیروهای بیشتری را از غزه بیرون بکشد، عملیات‌ها را کاهش دهد و بیشتر به حملات کوتاه‌برد تکیه کند؛ همان‌طور که در گذشته انجام داده است. شاخص‌ها حاکی از آن است که ارتش اسرائیل برای کاهش عملیات‌های مقیاس بزرگ در غزه به سمت هدف‌گیری ویژه بین‌المللی فشار می‌آورد. آتش‌بس در کوتاه‌مدت دشوار خواهد بود. جاه‌طلبی نتانیاهو از راه‌حل دو دولتی جلوگیری می‌کند.

ایالات متحده در تلاش برای راه‌حل دو دولتی مستقل از حماس، با یک رهبر دست‌نشانده از فتح برای حکومت غزه و کرانه باختری است که بعید است اسرائیل و حماس آن را بپذیرند. تلاش حماس برای ایجاد کشور مستقل و نفرت از اسرائیل خاموش نخواهد شد. رهبران جایگزین خواهند شد؛ اما ایدئولوژی باقی خواهد ماند. جنگ حتی اگر شاهد نوعی پایان درگیری باشیم، احتمالا در ذهن رنج‌دیدگان فلسطینی و گروه‌های رادیکال‌شده، با انگیزه انتقام با هر وسیله‌ای، در هر نقطه از جهان ادامه خواهد یافت و احتمالا در آینده دوباره فوران خواهد کرد.

تاثیر جهانی

تنش ایران و اسرائیل، جهان را بیشتر تحت فشار تورمی قرار خواهد داد. دریای سرخ ممکن است خطرناک‌تر شود و کشتیرانی از طریق خلیج‌فارس نیز با تهدید جدی مواجه شود. اختلال در جریان نفت ممکن است باعث افزایش قیمت و محیط اقتصادی آشفته شود. از دیدگاه هند، ابتکاراتی مانند I۲U۲ و کریدور اقتصادی هند و خاورمیانه اروپا ممکن است برای مدت نامعلومی به تعویق بیفتد و اسرائیل به‌عنوان یکی از تامین کنندگان سخت‌افزار نظامی برای هند ممکن است در برآوردن سفارش‌های هند با مشکل مواجه شود. ایجاد بلوک‌های قدرت جهانی با نزدیک شدن ایران، روسیه، چین، کره‌شمالی و سوریه برای مقابله با آمریکا، اسرائیل و متحدان غربی یک نتیجه آشکار است. مهم‌تر از همه، شانس ایران برای هسته‌ای شدن ممکن است بسیار بیشتر شود.