به گزارش جمهوریت ؛ سیما پروانه گهر در روزنامه سازندگی نوشت ؛ در نخستین روزهای آغاز فعالیت مجلس یازدهم و بسته شدن دفتر مجلس دهم، محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس دهم در نامه‌ای به دفاع از عملکرد این فراکسیون و مدیریت خود بر آن پرداخته و البته مدعی شده است که نقدها به عملکرد این فراکسیون را می‌پذیرد. حجم نامه عارف به اندازه‌ای زیاد است که بسیار محتمل است در میانه نامه که به تفصیل به بیان شرایط کرونا در جهان و ایران و باید و نباید سیاست خارجی و وضعیت اقتصادی پرداخته از ادامه خواندن آن منصرف شوید. نامه‌ای مملو از ادبیات تئوریک درباره راهکارهای برون‌رفت از بحران! در انتهای نامه اما چند پاراگراف به مقوله عملکرد فراکسیون امید در مجلس دهم اختصاص یافته است و بدون پاسخ شفاف به نقدهایی که در چهار سال گذشته در این باره مطرح شده با کلی‌گویی و جملاتی مبهم سعی در دفاع از «فرصتی سوخته» شده است.
تغییر چند درجه‌ای؛ از سکوت به کلی‌گویی
عارف که بارها در چهارسال گذشته به کنایه و طنز توسط رسانه‌ها «تندیس سکوت» خوانده شده بود و چه در مقام پاسخگویی و چه در مقام واکنش نشان دادن به مسائل در جایگاه لیدر فراکسیونی که شمایل پارلمانی اصلاحات دیده می‌شد با تعریف استراتژی «بی‌صدایی از هر صدایی بهتر است» را برگزیده بود حالا مطرح کرده که این سیاست را برای جلوگیری از اتلاف منابع کشور برگزیده است. رئیس فراکسیون امید مجلس دهم در این نامه نوشته است: «مردم شریف ایران، رویه و اعتقاد من این است که بدون آنکه فریاد بزنم، یا در دام هیاهوی تبلیغاتی گرفتار شوم و یا در جنگ لفظی و کلامی با دیگران، منابع ارزشمند کشور را معطل تصمیم‌گیری نمایم، به شما گزارش دهم. هم از گذشته و هم از برنامه‌های پیش‌رو تا از دل همه تهدیدها، محدودیت‌ها، چالش‌ها، بی‌انصافی‌ها، تخریب‌ها و … راهکارهایی برای برون‌رفت از چالش‌های پیش‌روی کشورمان شناسایی و اجرایی گردد. با پذیرش برخی نقدها به مدل سیاست‌ورزی شخصی اینجانب و یا برخی اقدامات و تصمیم‌های گذشته، از زحمات ارزشمند بسیاری از همکارانم در فراکسیون امید و یا چهره‌هایی ناشناخته در مجلس سپاس‌گزارم که لوایح و مصوبات ارزشمندی برای احقاق حقوق و یا اصلاح ساختارهای کشور پیگیری و مصوب کردند.»
عارف در این باره نام برخی از طرح‌ها و لوایح مصوب در مجلس دهم را قید کرده و ادامه داده است: «نمونه‌هایی از اقداماتی است در ظاهر ساده، بدون هیاهو و جنجال که حقوق معطل شده بسیاری از اقشار جامعه را احیاء و یا در خصوص اصلاح برخی رویه‌ها اقدام شد. به این موارد می‌توان برخی از موارد عملکردی در حوزه‌های نظارتی را اضافه کرد از جمله: تشکیل کمیته تخصصی طرح گفت‌وگوی ملی، رسیدگی به وضعیت گرد و غبار خوزستان، تحقیق و تفحص از صنعت خودرو، بررسی پرونده برخی افراد ویژه‌خوار و بازدید نمایندگان از زندان اوین، سوال از قوه قضاییه در امور مختلف، تذکر به رییس‌جمهور در خصوص فیلترینگ… تذکر به رئیس‌جمهور مبنی بر منع شکنجه، تغییر در نظارت استصوابی، رفع حصر و ممنوع‌التصویری برخی از بزرگان نظام و …مراد از بیان عناوین برخی لوایح، مصوبات، پیگیری‌ها و نظارت‌ها در این مقال این است که به‌رغم همه محدودیت‌هایی که وجود داشت چه از سوی دخالت برخی نهاد‌ها و چه از سوی برخی همکاران در مجلس و حتی عدم همراهی افرادی که به نام جریان امید و اصلاح‌طلبی وارد مجلس شدند و راهش‌شان را جدا کردند، کارکرد مجلس و به خصوص فراکسیون امید ناظر بر اولویت‌ها و چالش‌های کشور و تلاش برای رفع موانع و مشکلات بوده است. قطعا کارکردی بهتر و گسترده‌تر مورد انتظار بود که من هم به آن معتقد و معترف هستم.»
رئیس فراکسیون امید در این نامه بیش از اینکه به بیان ریشه‌های ناکامی‌ها بپردازد صورت مسئله را بیان کرده است. شیرینی شیره نکته‌ای نیست که اعتراف به آن دال بر کرامت آقای عارف باشد و بعد از اتمام کار مجلس دهم به آن پی برده شود چرا که یکسال بعد از آغاز به فعالیت مجلس دهم قند مکرر آن روشن و واضح بود و انتظار می‌رفت در طی سه سال بعد در پی ریشه‌یابی و رفع مشکلات برآمده می‌شد. حالا درست در روزهایی که اصولگرایان پیرو جوان وارد مجلس یازدهم شده‌اند و برای ۱۴۰۰ خط و نشان می‌کشند اینکه رئیس فراکسیون امید مجلس دهم در نامه‌ای مفصل و مملو از محورهای مختلف، اندک خطوطی را به بیان اینکه مشکلاتی نیز وجود داشته اختصاص دهد، نه‌تنها پاسخگویی تلقی نمی‌شود بلکه جای سوال و نقدهای تازه‌ای را باز می‌کند. به‌خصوص اینکه تازه در انتهای مجلس و از دست رفتن بسیاری از فرصت‌ها ایشان نوشته‌اند که درباره بسیاری از واقعیت‌ها در آینده سخن می‌گویند بیان جزئیات مطالب را باز هم به آینده موکول کرده‌اند.
خشت اول کج؛ عبور از ائتلاف
عارف در بخشی از نامه خود به گلایه از افرادی پرداخته که زیر عنوان امید و اصلاح‌طلبی وارد مجلس دهم شدند و گفته است که عدم همراهی افرادی که به نام جریان امید و اصلاح‌طلبی وارد مجلس شدند و راه‌شان را جدا کردند، کارکرد مجلس و به خصوص فراکسیون امید را متاثر ساخته است.
ایشان دقیقا به نقطه آغازین نقدها به این فراکسیون که در نخستین روزهای آغاز به کار مجلس دهم طرح شد اشاره کردند چرا که از آقای عارف به عنوان کسی که خود را لیدر و رئیس این فراکسیون می‌دانست انتظار می‌رفت بر روال و ریل ائتلاف که بر اساس ضرورت محدود کردن زمین بازی تندروها اتخاذ شده بود، در مجلس نیز همین رویه را در پیش گیرد.
سیاست، داستان عاشقانه نیست که آقای عارف چهار سال بعد از بی‌وفایی‌ها بگوید، سیاست صحنه شطرنجی بود که انتظار می‌رفت آقای عارف در آن با چینش صحیح مهره‌ها و کنار گذاشتن رویای غیرواقعی خود برای ریاست مجلس، در جاده بی‌برگشت رقابت با علی لاریجانی نمی‌افتاد و پتانسیل و ظرفیت امیدی‌های مجلس را با اقدام به موقع به رقم اکثریت می‌رساند نه اینکه با خط‌کشی بی‌موقع، قطع ارتباط با اتاق فکرهای اصلاحات در خارج از مجلس منجر به تشکیل فراکسیون یاران لاریجانی در مجلس شد. فراکسیونی که اکثر اعضاء آن لیست امیدی بودند اما حاضر به قبول ریاست عارف بر مجلس نبودند. همین اصرار و پافشاری‌ها بود که در سال‌های بعد منجر به حذف علی مطهری از هیئت رییسه مجلس شد؛ نکته‌ای که البته آقای عارف بهتر است در آینده حتما درباره آن پاسخگو باشد و سخن بگوید.
نباید از یاد برد آنچه عارف «دستاورد فعالیت‌های فراکسیون امید» خوانده است این است که صرف قید نام برخی طرح‌ها و لوایح و تذکرات به‌هیچ‌وجه من الوجود دستاورد محسوب نمی‌شود. البته تصویب FATF و CFT در مجلس دهم اتفاق بزرگی بود اما آیا می‌توان با این استدلال چشم بر نتیجه بست و یا جزئیات دیگری از ابعاد تصویب این لوایح را ندید؟ آقای عارف بدون شک مطلع هستند که در بسیاری از موارد میزان آرا که منجر به تصویب لوایحی برای قید آنها به عنوان دستاورد فراکسیون امید شده است با همراهی مستقلین بود. اگر به موقع این فراکسیون تجمیع می‌شد چه دستاوردهای بزرگ دیگری می‌توانست در پی داشته باشد؟
عارف در مجلس دهم در همان چاهی افتاد که حدادعادل در مجلس نهم. حلقه فکری کمتر از انگشتان یک دست دور او را گرفتند و برایش سرنای ریاست نواختند. اصولگرایان مجلس هشتم و نهم در گوش حداد ترکیب مجلس را دلیلی برای پیروزی وی خواندند، همان کاری که برخی چهره‌های نزدیک عارف در مجلس دهم با وی کردند؛ غافل از اینکه بازی ریاست در مجلس بر اساس رایزنی‌ها پیش می‌رود و علی لاریجانی آنقدر در این بازی دست برتر را داشته است که برخی معتقدند سنگ بنای ریاست قالیباف در مجلس یازدهم را او در مجلس دهم پی‌ریزی کرد.
اصرار عارف برای تفکیک هویت سیاسی بین امید و مستقلین آن هم تنها و تنها برای تحقق رویای ریاست شاید اصلی‌ترین عامل درباره از دست رفتن فرصت‌های مجلس دهم باشد. این رویه وی به اندازه‌ای غیرقابل قبول بود که در سال چهارم مجلس حتی برخی اعضاء رسمی فراکسیون امید – که تعداد آنها در طی چهارسال تحت مدیریت وی بر این فراکسیون کاهش یافته بود- نیز به وی به عنوان کاندیدای هیئت رییسه مجلس رای ندادند. در شرایطی که منطق ائتلاف اصلاح طلبان با اصولگرایان میانه رو در مجلس به شدت احساس می‌شد، رئیس فراکسیون امید باید با سیاست‌ورزی بیشتری گام بر‌می‌داشت.
اصرار عارف برای تکیه زدن بر صندلی ریاست در مجلس دهم فرصت‌های بسیاری برای گرفتن بیش از پیش صندلی‌های ترکیب هیئت رییسه مجلس و هیئت رییسه کمیسیون‌ها را سوزاند. علاوه بر این رفتارهای سلیقه‌ای و غلط در قبال دولت روحانی باعث شد که هم دولت از عدم همراهی این فراکسیون گلایه‌هایی داشته باشد و هم منتقدان دولت فراکسیون امید را متهم به وکیل‌الدوله بودن کنند. شاید بهتر باشد که آقای عارف در لیست مواردی که گفته‌اند در آینده به تفصیل درباره آن سخن می‌گویند این مورد را نیز اضافه کنند که در جریان سوال از روحانی در شهریور سال ۹۸ چگونه چهار سوال فراکسیون ولایی با حدود ۱۳۰ تا ۱۹۰ رای مخالف مجلس به روحانی خاتمه یافت؟ ترکیب آراء موارد بسیاری را توضیح داد که ای کاش پاسخ به آنها زودتر از اتمام دوره یازدهم توسط ایشان داده شود.
