به گزارش جمهوریت؛دست انداختن، مسخره کردن، شکلک درآوردن و مانند آن که موجب خنده خود و دیگران می‌شود، از نظر اخلاقی ناپسند و از نظر شرعی حرام و در برخی از موارد گناه کبیره‌ای است که جاودانگی در آتش دوزخ را به همراه دارد. برخی لطیفه‌گویی و مزاح را با مسخره کردن و استهزاء درهم آمیخته‌اند و گمان کرده‌اند که تفاوتی میان این دو گونه رفتار نیست؛ در حالی که مرزهای معناداری میان این دو وجود دارد، به گونه‌ای که خنداندن دیگران با ابزارهای مشروع نه تنها ناپسند و بد نیست بلکه به سبب ادخال السرور و ایجاد شادمانی در دیگران عملی پسندیده و از نظر شرعی مستحب است.مفهوم‌شناسی مسخره کردن:
تمسخر از ریشه (س خ ر) گرفته شده و در باب تفعل ثلاثی مزید به کار رفته است. معنای تسخیر، تذلیل و ذلیل کردن در برابر عزیز کردن است. ابن منظور سخر را مقهور کردن و ذلیل کردن معنا کرده است و درباره تسخیر گفته که آن مکلف کردن شخص به کاری بدون اجرت و مزد است. هر مقهوری که از سوی دیگری تدبیر شود و مالک خود نباشد و تحت قهر دیگری عمل کند، مسخر و تسخیر شده است.(لسان العرب، ابن منظور، ذیل واژه سخر)
با نگاهی به دو حرف سین و خاء و قرار گرفتن آن در واژگان دیگر، می‌توان در همه واژگانی که این دو حرف در آن به کار رفته است، نوعی نرمی و سبکی و ذلت و خفاء را از معانی آن واژگان به دست آورد. این بدان معناست که سخر نیز دلالت بر چنین احوالاتی دارد.
واژگان دیگری در عربی برای بیان حالت‌های گوناگون تمسخر به کار می‌رود. از جمله هزء، غمز، لمز، همز، ضحک، تهکم، تندر و مانند آن. البته هر یک از این واژگان با همه اشتراکات دارای افتراق و تمایزهایی است که موجب امتیاز به کارگیری هر یک در موقعیت خاص و معین می‌شود و لطایفی را بیان میکند.
روش‌های استهزاء:
خداوند در آیات قرآنی به برخی از روش‌های مسخره‌کنندگان اشاره میکند که عبارتند از:
۱٫ اشاره چشم: یکی از روش‌هایی که از سوى استهزاگران به کار گرفته می‌شود اشاره چشم به همدیگر برای دست انداختن فردی است که از آن به غمزه تعبیر می‌شود. (مطففین، آیات ۲۹ و ۳۰)
۲٫ حرکت سر و شکلک در آوردن: تکان دادن سر از شیوه‌هاى استهزاگران براى تمسخر دیگران است. این روش از سوی کافران و منافقان مورد استفاده بوده است. (اسراء، آیه ۵۱)
۳٫ سوت زدن: سوت کشیدن از دیگر شیوه‌هایی است که برخی برای تمسخر دیگران به کار می‌برند. (ابراهیم، آیه ۹)
۴٫ کنایه زدن: استفاده از کنایه‌هاى تمسخرآمیز، از دیگر روش‌هاى استهزاگران است. خداوند در آیاتی از جمله آیه ۶۴ سوره نساء و ۳۸ سوره هود به این شیوه اشاره میکند.
۵٫ القاب زشت: نامگذارى زشت و کفرآلود، از شیوه‌هاى دیگر تمسخرکنندگان است. این روش در میان برخی از مسلمانان دیده می‌شود که مثلا افراد را به اسم‌هایی زشت نامگذاری کرده و آنان را در جامعه دست می‌اندازند. علت این امر را می‌بایست در کاستی اخلاقی و روانی افراد و یا حسادت و بیماردلی آنان جست که می‌کوشند با نامگذاری زشت، ترور شخصیت کنند یا کمبودهای خود را با ایجاد کمبودهای دروغی در دیگران بپوشانند و یا جبران کنند.(حجرات، آیه ۱۱)
۶٫ درخواست‌های نامعقول: گاه برای دست انداختن دیگری از روش درخواست‌های نامعقول استفاده می‌کنند که شخص از انجام یا گفتن آن عاجز است تا این گونه با فضاسازی و آلوده کردن جو و فضا به مقاصد پلید خودشان برسند. (انعام، آیات ۸ و۱۰؛ نحل، آیات ۳۳ و ۳۴)
استفاده از کنایه‌هاى تمسخرآمیز، از روش‌هاى استهزاگران است
سوالات شرعی در خصوص مسخره کردن دیگران:
حکم فحش دادن یا بد و بیراه گفتن به کسی وقتی تنها هستیم چیست؟ چه زبانی چه در دل؟
فحش دادن و بیراه گفتن به دیگران در صورتی که فرد دیگری نباشد و کسی هم نشنود به خودی خود حرام نیست چون موجب اذیت و یا تهمت و غیبت دیگران نمی باشد، لیکن این نوع رفتار هرچند در خلوت؛ نفس انسان را آلوده میکند و زمینه گناه رافراهم می کند بهتر است از بیراه گفتن به دیگران در خلوت با خود، نیز خود داری شود.
سؤال حضوری از دفتر آیت الله فاضل لنکرانی.
وقتی در جمع هستیم و حرف از افراد مشهور به میان می آید مثل سیاسیون، ورزشکاران و هنرمندان ناخداگاه پشت سرشان حرف زده می شود یا حتی ممکن است مسخره شان کنیم آیا این کار گناه است؟ وقتی مشهور می شوند نباید خود را برای این چیزها اماده کنند؟
در صورتی که عیب آنها گفته شود و یا مسخره نمائید و کسی که می شنود بفهمد عیب چه کسی گفته می شود، گناه است و غیبت و یا مسخره کردن افرادی که مشهور باشند نیز جایز نیست. البته اگر عیب کسی مشهور باشد و همه بداند که این عیب را دارد و آن عیب گفته شود اشکال ندارد هرچند احتیاط در ترک گفتن چنین عیب می باشد، اما اگر دارای عیب مشهور نباشد، خودش مشهور باشد غیبت کردن و یا تهمت و تمسخر نمودن او حرام است.
سؤال حضوری از دفتر آیت الله فاضل لنکرانی.
استهزا و توهین به دیگران در برنامه هاى تفریحى طنز چه حکمى دارد؟
اگر واقعاً توهین باشد، جایز نیست.
لطیفه هایى که درباره اهالى برخى مناطق ایران گفته مى شود، در چه محدوده اى مجاز، و در چه صورت حرام مى باشد؟
در مواردى که باعث هتک اهالى آن منطقه شود، جایز نیست.
لطیفه هایى که درباره ملل غیر مسلمان گفته مى شود، چه حکمى دارد؟ در مورد ملل مسلمان چطور؟
در هر دو مورد باید ادب اسلامى رعایت شود، و هتک و توهینى به عمل نیاید. مگر ملّتهایى که محارب با مسلمین هستند.
آیا تمسخر افرادى که متجاهر به فسق هستند، جایز است؟
در صورتى که راه نهى از منکر، منحصر به این کار باشد، جایز است.
حکم شرعی مسخره کردن غیر مسلمانان (مانند مسخره کردن حرف زدنشان، و یا قد و قامت آنها، و یا کشیدن کاریکاتور آنها) چیست؟
چنین کاری شایسته نیست و اخلاق اسلامی اقتضا میکند نسبت به غیر مسلمانانی که در همزیستی مسالمت آمیز با مسلمانان به سر می‌برند، برخوردی مناسب صورت پذیرد، اما طبیعتاً و بر اساس آموزه‌های قرآنی می‌توان با دشمنانی که تمسخر افراد باایمان را رویکرد دائمی خود قرارداده‌اند، مانند خودشان برخورد کرد زیرا «کلوخ‌انداز را پاداش سنگ است».
احادیث درباره مسخره کردن دیگران:
امام سجاد علیه السلام:
وَ الذُّنُوبُ الّتى تُنزِلُ النِّقَمَ عِصیانُ العارِفِ بِالبَغىِ وَ التَطاوُلُ عَلَى النّاسِ وَ الاِستِهزاءُ بِهِم وَ السُّخریَّهُ مِنهُم؛
گناهانى که باعث نزول عذاب مىشوند، عبارتاند از: ستم کردن شخص از روى آگاهى، تجاوز به حقوق مردم، و دست انداختن و مسخره کردن آنان.
حضرت على علیه السلام:
إنّ اللّه تبارک و تعالى أخفى أربعه فی أربعه… و أخفى ولیّه فی عباده فلا تستصغرنّ عبدا من عبید اللّه فربّما یکون ولیّه و أنت لا تعلم. خداى تبارک و تعالى چهار چیز را در چهار چیز پنهان نموده است:… ولىّ خود را در میان بندگان خویش پنهان داشته است. پس به هیچ بندهاى از بندگان خدا با چشم حقارت نگاه مکن که شاید همان (کسى که به او بىاعتنا هستى) ولىّ خدا باشد و تو ندانى.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:
إنّ المُستَهزِئینَ یُفتَحُ لأحَدِهِم بابُ الجَنَّهِ ، فیُقالُ : هَلُمَّ : فَیَجِیءُ بِکَرْبِهِ و غَمِّهِ ، فإذا جاءَ اُغلِقَ دُونَهُ ، ثُمّ یُفتَحُ لَهُ بابٌ آخَرُ··· فما یَزالُ کذلکَ حتّى أنَّ الرَّجُلَ لَیُفتَحُ لَهُ البابُ فیقالُ لَهُ: هَلُمَّ هَلُمَّ ، فما یَأتِیهِ .حدیث
دَرِ بهشت به روى یکى از مسخره کنندگان باز مى گردد و به او گفته مى شود : بیا .او با غم و اندوه جلو مى رود و چون نزدیک شد ، در به رویش بسته مى شود . سپس در دیگرى به رویش گشوده مى گردد··· این کار مرتّبا تکرار مى شود تا جایى که در به رویش باز مى گردد و گفته مى شود : بیا ، بیا ؛ اما او دیگر جلو نمى رود .
امام صادق علیه السلام:
لا یَطمَعَنَّ المُستَهزِئُ بالناسِ فی صِدقِ المَوَدَّهِ .حدیث
کسى که مردم را مسخره مى کند ، نباید به دوستى خالصانه آنها چشم امید بندد .
انتهای پیام/
