جمهوریت–سیما پروانه‌گهر نوشت: دومین هفته آبان ماه، در شرایط خوف و رجا درباره وضعیت منطقه و در روزهایی که موضوع حمله موشکی اسراییل به ایران و سناریوهای مختلف پاسخ ایران به این مساله در حال بررسی است، مساله FATF با موضع‌گیری‌ها و اظهارنظرهای مختلف از جانب موافقان و مخالفان موردتوجه قرار گرفته است.
دولت مسعود پزشکیان یکی از مهم‌ترین وعده‌های خود را حل مساله و پرونده FATF عنوان کرده بود و در هفته‌های اخیر نیز صحبت‌هایی درباره پیگیری موضوع در مجمع تشخیص مصلحت نظام در این باره به درخواست دولت مطرح شد.
شنبه ۱۲ آبان مجید انصاری، معاون حقوقی مسعود پزشکیان اعلام کرد که بنا به دستوررییس‌جمهور، بررسی FATF از ابعاد مختلف توسط وزیر اقتصاد و دارایی در حال بررسی و انجام است.
او با ابراز امیدواری از اینکه «زمینه لازم برای رفع موانع FATFفراهم شود»، تاکید کرد که «ما از چهار کنوانسیون به دو کنوانسیون پیوسته‌ایم و دو کنوانسیون پالرمو وCFT باقی مانده است که در مجمع تشخیص از دستور خارج شده ولی هنوز قابل بررسی در مجمع تشخیص است به همین دلیل بررسی کارشناسی از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط در حال انجام است و امیدواریم به نتایج خوبی برسیم.»
چند هفته قبل از آن هم مسعود پزشکیان در نشست خبری اعلام کرد که نامه‌ای مبنی بر دستور بررسی موضوع به مجمع تشخیص ارسال کرده و قرار است این موضوع مجددا در دستورکار بررسی قرار بگیرد.
با تاکید مجدد انصاری بر روند در حال طی این موضوع صدای مخالفان پروپا قرص این موضوع دوباره بلند شد؛ از کیهان تا جبهه پایداری و بسیج دانشجویی. هر کدام از این گروه‌ها و جبهه‌ها دلایلی را در مخالفت با این موضوع بیان کردند و با ادبیاتی متفاوت برای دولت درباره این تصمیم و پیگیری خط و نشان کشیدند.
نامه تند بسیج دانشجویی درباره FATF به پزشکیان؛ تکرار ادعاهای نبویان درباره افراد تحت تحریم
تنها یک روز بعد از اظهارات مجید انصاری، ۷۷ دفتر بسیج دانشجویی سراسر کشور پیرامون پیوستن به FATF نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان نوشتند. در این نامه که با لفظ «اخطار جدی خطاب به دولت چهاردهم» نگارش شده همچنین تاکید دارد که «در صورت پیوستن به FATF ایران ملزم به اجرای محتواهای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد شد؛ این به معنای آن است که جمهوری اسلامی ایران طبق توصیه شماره ۱۶ FATF ملزم خواهد بود ارتباط خود را با حدود ۶۰ نهاد و ۲۰ فرد که جزو نهادها و افراد ایرانی تحریم شده در قطعنامه شورای امنیت بوده قطع کند و هرگونه معاملات با آنها را ممنوع اعلام کند؛ جالب است بدانید از سیدالشهدای مقاومت حاج قاسم سلیمانی تا سپاه پاسداران و وزارت دفاع کشور و بسیاری از شرکت‌های اقتصادی و نظامی در این لیست قرار گرفته‌اند!»
این بخش از نامه بسیج دانشجویی به پزشکیان یادآور اظهارات و ادعاهای یکی از نمایندگان فعلی مجلس است که البته چند سال پیش و در زمان بررسی این لوایح در دولت روحانی مطرح کرده بود.
سید محمود نبویان، نماینده فعلی تهران در مجلس و دبیر کمیسیون ویژه برجام در مجلس نهم و از اعضای جبهه پایداری در سال ۱۳۹۷ در گفت‌وگویی با خبرگزاری تسنیم، FATF را یک طرح استعماری برای محصور کردن ملت ایران در خاک خودش و ضربه به امنیت و منافع ملی ملت ایران توصیف و تصریح کرده بود که در صورت پذیرش این موضوع «ایران باید تراکنش‌های مالی گروه‌های مقاومت را به امریکایی‌ها تحویل بدهد؛ مثلا اگر حزب‌الله لبنان یا ایران با یک گروه دیگر از جریان مقاومت رابطه مالی و بانکی دارد این رابطه به بهانه شفافیت مالی و بانکی باید دراختیار امریکا قرار بگیرد.»
او همچنین در این باره گفته بود: « با عنایت به درخواست FATF نسبت به اعمال تغییرات در تعریف تروریسم و درنتیجه مصادیق تروریست‌ها و نیز با عنایت به اینکه نهادهایی در ایران مانند وزارت دفاع و سپاه پاسداران و افرادی مانند سردار سلیمانی تحت لیست تحریم‌های امریکا به بهانه موشکی و دفاع از تروریسم باقی مانده‌اند، در دستورالعمل‌های FATF از ایران در برخورد با این افراد و نهادها، درخواست‌های بسیار شدیدی شده است.»
این اظهارات نبویان که حالا نیز در نامه بسیج دانشجویی به ادبیاتی دیگر تکرار شده، همان زمان با یک ابهام حقوقی مواجه بود، چراکه استرداد در مقررات بین‌المللی و پلیس قواعد خاص خود را دارد و این‌گونه نیست که هر کشوری هر کسی را بخواهد بقیه موظف باشند او را تحویل دهند. مگر اکنون که قریب به اتفاق کشورهای جهان در FATF هستند، هر روز شهروندان یکدیگر را جلب می‌کنند؟ حتی در روابط کشورهایی که با یکدیگر مخالف یا حتی دشمن‌اند چنین چیزی وجود ندارد و اساسا FATF مکانیزمی برای مبادلات بانکی است نه استرداد مجرمین.
پایگاه خبری عصرایران با انتقاد از اظهارات سیدمحمود نبویان در مطلبی با این عنوان که «اف‌ای‌تی‌اف را تصویب کنید و ژنرال‌های اسراییلی را تحویل بگیرید» این اظهارات را کذب خوانده و تاکید کرده بود: به فرض اینکه این دروغ، راست باشد و کشورهای عضو FATF بتوانند به یکدیگر اسم بدهند و شهروندان همدیگر را جلب کنند. خب! اگر واقعا چنین چیزی وجود دارد چرا ما عضو FATF نشویم و استرداد فرماندهان ارتش جنایتکار اسراییل و بانیان امریکایی تحریم‌ها علیه ایران را نخواهیم؟ چرا خودمان را از این امتیاز محروم کنیم؟چرا بعد از اینکه آنها سردار سلیمانی را از ما خواستند، ما نیز از اسراییل استرداد ژنرال گادی ایزنکوت (فرمانده ستاد کل نیروهای اسراییل) را نخواهیم. مگر نمی‌گویند که هر که عضو FATF باشد باید به تقاضاهای دیگر اعضا برای استرداد جواب مثبت دهد؟ خب! اگر این‌طور است اسراییل هم باید ایرنکوت‌اش را بدهد به ما!» منصور حقیقت‌پور، معاون پیشین سپاه قدس نیز هجدهم مهر ماه سال جاری در گفت‌وگویی با «اعتماد» درباره اظهارات محمود نبویان، عضو جبهه پایداری درباره FATF مبنی بر اینکه اگر ایران به این کنوانسیون بپیوندد باید سردار سلیمانی را تحویل دهیم، گفت: آقای نبویان اگر یک دقیقه درباره مقاومت کار میدانی کرده است، در این باره حرف بزنند، در غیر این صورت خواهش می‌کنیم صحبت نکنند و اجازه بدهند آدم‌های حرفه‌ای و متخصص در این باره کار را پیش ببرند.
FATF و مساله مبادلات بانکی ایران
از دیگر نکاتی که در این نامه از جانب مخالفان پیوستن ایران به FATF و مشخصا بسیج دانشجویی مطرح شده موضوع تبادلات بانکی بعد از پذیرش این موضوع است.
در متن این نامه قید شده است که خوب است مجدد یادآور شویم و این را مدنظر داشته باشید FATF از جمله ساز و کارهایی‌است که مدعی جلوگیری از تبادلات مالی کشورهایی همچون ایران است که از طریق دور زدن تحریم‌ها در حال تبادلات اقتصادی خود هستند و ثمره عملی پیوستن به این قرارداد این خواهد بود که تبادلات اقتصادی کشور مخصوصا در حوزه‌هایی چون نفت و تامین کالاهای اساسی دچار اشکال شده و به معضل جدی‌ای برخواهد خورد. در بخش دیگری از این نامه نیز در این باره آمده است که «پیوستن ایران به FATF در شرایط کنونی، تحت تاثیر تحریم‌های مالی و بانکی، به‌طور موثری نمی‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند و به تعبیری محدودیت‌ها و چالش‌های پیوستن به FATF به جهت تشدید محدودیت‌های تحریم‌های ثانویه، در واقع شدیدتر از چالش‌های ناشی از عدم پیوستن به معاهدات FATF است.با توجه به تفاسیر صورت گرفته، در صورت اصرار دولت برای پیوستن به FATF این سوال در ذهن شکل می‌گیرد که آیا دولت چهاردهم می‌خواهد مجدد همچون پیوستن به قراردادی، چون برجام، همه امتیازات و منافع ملت ایران را روی میز بگذارد و صرفا دستاوردش هیچ باشد؟!»
چند روز پیش از نامه تشکل‌های بسیج دانشجویی به پزشکیان نیز، روزنامه کیهان در گزارشی با عنوان «اصرار بر پیوستن به FATF، به نام معیت به کام اسراییل» نوشت: «باید خطاب به دولت چهاردهم گوشزد کرد که دولت روحانی مسیری را رفت که جز فشار اقتصادی بیشتر به مردم و رو کردن دست ایران برای امریکا و حامیانش آورده‌ای نداشت. وزیر خارجه وقت دولت روحانی که دم از مذاکره با غرب و حل مشکلات اقتصادی می‌زد، درنهایت عضویت در این سازمان را تضمینی برای حل مشکلات اقتصادی ندانست. آن وقت چگونه می‌شود که سخنگوی دولت و وزیر اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم با قاطعیت صحبت از حل مشکلات مردم با اجرا و عضویت در FATF می‌زنند؟ چگونه مشکلات اقتصادی مردم را مجددا حواله به غرب و امریکا می‌دهند؟ این مسیر به کام رژیم صهیونیستی و غرب خواهد بود و درنهایت مشکلات مردم را دو‌چندان خواهد کرد؛ کما اینکه در گذشته نیز شاهد آن بودیم.»
این انتقادات درحالی از جانب طیف مخالفان FATF مطرح می‌شود که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز در روزهای اخیر در گفت‌وگویی با خبرآنلاین تاکید کرده است که «وی گفت: آقای پزشکیان وقتی می‌گوید وفاق ملی پشت بندش می‌گوید ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای رشد هشت درصد نیاز دارم. یعنی بدون تنش‌زدایی و بدون موضوع FATF و رفع تحریم‌ها نمی‌توانید آن‌قدر سرمایه جذب کنید.»
علاوه بر این احمد بخشایش اردستانی، عضو فعلی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز منافع پیوستن به FATF را از معایب آن بیشتر دانسته و تاکید کرده است که « با توجه به قرارداشتن ایران در شرایط سخت تحریمی و عدم ارتباط مالی بانکی و تجاری با دنیا برای فروش محصولات مجبور هستیم راه‌هایی برای دورزدن تحریم‌ها پیدا کنیم، از این‌رو ماندن در لیست سیاه FATF خود هزینه گزافی به ایران برای دور زدن تحریم‌ها تحمیل کرده است.»
او همچنین به وجود گروه‌های ضدتحریم که در این زمینه فعالیت می‌کنند، اشاره کرد و افزود: با توجه به تجربیات سال‌های اخیر در دور زدن تحریم‌ها می‌توان این اهرم کمکی را نیز مورد توجه قرار داد تا در صورت بروز مشکلات از‌سوی FATF، از تجربیات و منابع این گروه‌ها بهره‌برداری کرد و تسلیم محض در برابر این سازمان نبود.
بخشایش اردستانی در ادامه نقد استدلال‌های منتقدان پیوستن ایران به این گروه ویژه اقدام مالی توضیح داد: نگرانی از ایجاد محدودیت برای برخی نهادها در صورت عضویت در FATF درحالی مطرح می‌شود که کشورهای دیگر مانند امریکا و انگلیس تحریم‌هایی یک‌طرفه علیه ایران اعمال کرده‌اند، اما در عمل تحریم‌های اصلی ذیل اجرای برجام در سازمان ملل لغو شده است. بنابراین با عضویت در گروه اقدام ویژه مالی نباید مشکلی برای ایران و این نهادها ایجاد شود.
حسن بهشتی‌پور، کارشناس حوزه سیاست خارجی نیز با انتقاد از موضع‌گیری‌های تند در قبال پیوستن ایران به FATF به خبرآنلاین گفته است که «برخی تصور می‌کنند که FATF یک نهاد مافیایی است، چراکه هفت کشوری که عضو گروه صنعتی جهانی هستند آن را به وجود آورده‌اند. درحالی که این گروه برای این به وجود آمده که با پولشویی مبارزه کند. یکی از راه‌های مبارزه با تروریسم، بستن منابع مالی آن است، چراکه اگر به تروریست‌ها پول نرسد، از بین خواهند رفت.» او در این باره توضیح داده است که «بحث اینکه تروریست کیست، از اختلاف‌های مهم است. اما این گروه اقدام مالی بین‌المللی که معروف به FATF است ۴۱ مورد مقررات برای مبارزه با پولشویی طی چندین سال، تدوین کرده است. یکسری از آن پس از فروپاشی شوروی مطرح شد، یکسری دیگر بعد از حادثه یازده سپتامبر بوده و… مطرح شدند و جلوتر که آمدند در سال ۲۰۱۲ تحت‌تاثیر تحولات خاورمیانه، مقررات جدیدی را وضع کردند. این ۴۱ مورد را به بانک‌های دنیا ابلاغ کردند و گفتند اگر می‌خواهید در مقررات پولی بین‌المللی مشارکت داشته باشید باید این مقررات را اجرا کنید.»
آیا فشارها بر مجمع تشخیص برای رد دوباره لایحه موثر است؟
از دیگر چهره‌های مخالف پیوستن ایران به FATF قاسم روانبخش، نماینده فعلی مجلس و از دیگر اعضای جبهه پایداری است که دوازدهم آبان ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه «در دولت شهید رییسی شاهد بودیم که دولت به دنبال بی‌اثر کردن تحریم‌ها بود که باید این مسیر باز هم دنبال شود، چراکه طرف مقابل ما در برجام کاملا نشان داده و اثبات کرده است که تحریم‌های ایران را رفع نمی‌کند» پیش‌بینی کرده است که مجمع این‌بار نیز این موضوع را تصویب نمی‌کند. روانبخش در این باره تاکید کرده است که«از آنجایی که این لوایح برای تصویب نیازمند دوسوم آرای مجمع است، به نظر می‌رسد تصویب نشود و بعید می‌دانم اعضای مجمع آن را بپذیرند.» با این وجود برخی از اعضای مجمع نگاه متفاوتی به سرنوشت این لوایح در مجمع دارند. غلامرضا مصباحی مقدم، روز بعد از نشست خبری مسعود پزشکیان درباره آخرین وضعیت بررسی پیوستن ایران به FATF در مجمع و اینکه آیا دولت می‌تواند در این باره تصمیم بگیرد، گفت: «آقای رییس‌جمهور در نشست خبری به این موضوع اشاره کرد و قرار شد با مجمع تشخیص مصلحت نامه‌نگاری انجام دهند تا بحث FATF دوباره مطرح شود.» مصباحی‌مقدم همچنین با اشاره به عضویت رییس دولت در ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام از این موضوع گفته بود که «آقای پزشکیان خودشان عضو مجمع تشخیص مصلحت هستند و در جلسات حضور پیدا می‌کنند، از FATF دفاع خواهد کرد و مجمع هم آن را تصویب می‌کند.» محمد صدر، عضو دیگر مجمع تشخیص نیز یک ماه پیش از این در گفت‌وگویی با «اعتماد» از تغییر فضای داخلی مجمع درباره تصویب FATF خبر داده بود.
اظهارات غلامرضا مصباحی‌مقدم و محمد صدر از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره FATF نشان از تغییر رویکردی در داخل مجمع نسبت به دولت حسن روحانی دارد. تاکید او بر اینکه «پزشکیان از موضوع دفاع و مجمع هم تصویب خواهد کرد» نشان از این مساله دارد که فضای عمومی مجمع تشخیص در این باره تغییر کرده است. با این وجود به موازات این تغییرات منتقدان این لوایح نیز سرسختانه در حال تلاش برای اثرگذاری بر رای مجمع هستند. موضوعی که به نظر می‌رسد مساله FATF معیشت مردم را به میدانی برای رقابت سیاسی ناتمام آنها با مسعود پزشکیان تبدیل خواهد کرد.
