روز مرد و پدیده ناموس کُشی و قتل خانوادگی

جمهوریت – ناصر تبریزی: در روزهای اخیر پس از قتل فجیع یک دختر ۱۷ ساله در اهواز و نمایش هولناک قدرت و توان پتانسیل «غیرت و ناموس» مردان در ایران، مطالب بسیار زیادی در تحلیل این اتفاق نوشته شد. بسیار سعی کردم تا در حد امکان با مطالعه بیشتر پیرامون این حادثه،  نتیجه قابل قبولی در توضیح این گونه حوادث عایدم شود، تا اینکه دو مطلب در روز گذشته نظر مرا جلب کرد. اولی گزارش دبیر مرکز مطالعات جمعیت، که در گفتگو با ایسنا منتشرشده بود و دیگری که در ظاهر هیچ ربطی به این گزارش نداشت، یک پژوهش تحقیقی بود که از سوی دکتر شفیع بهرامیان (دکترای علوم ارتباطات)، روزنامه نگار و مدرس دانشگاه، انجام یافته بود. بر آن شدم به نوعی، این دو مطلب را به هم گره زده و از میان آن،بحث دیگری را مطرح نمایم.

۳۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت مردان بالای ۱۵ سال

«صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات جمعیت در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در سال جاری جمعیت کل کشور ۸۴ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر شده است، گفت: از این تعداد در مجموع حدود ۴۲ میلیون نفر را جمعیت زنان و ۴۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر را جمعیت مردان تشکیل می‌دهند.

به گفته قاسمی، «از میان جمعیت مردان در کشور حدود ۳۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت مردان بالای ۱۵ سال است و از میان ۳۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت مردان بالای ۱۵ سال، ۲۱ میلیون و ۳۱۰ هزار مرد دارای همسر، حدود ۴۰۷ هزار مرد براثر فوت همسر، مجرد و ۳۶۳ هزار مرد به واسطه طلاق، بدون همسر هستند. همچنین ۹ میلیون و ۹۰ هزار مرد هرگز ازدواج نکرده بالای ۱۵ سال نیز وجود دارد….

یه یاد داشته باشید که حداقل بیش از ۳۱ میلیون مرد بالای ۱۵ سال امروزه در خانواده ها حضور دارند . این در حالی است که در مقابل هر ۱۰۳ مرد ۱۰۰ دختر یا زن در ایران زندگی می کنند به عبارتی دیگر، کمی بیش از ۳۰ میلیون زن و دختر بالای ۱۵ سال در کشور  زندگی می کنند.

این اعداد را به خاطر داشته باشید تا پس از شرح گزارش دوم، ارتباط این دو را مورد بررسی قرار دهیم.

شناخت نگرش مردان در رابطه با قتل‌های ناموسی (خانوادگی)

دکتر شفیع بهرامیان، استاد دانشگاه علوم ارتباطات، پژوهشی را با عنوان « توصیف نتایج نظرسنجی از مردان در باب قتل‌های ناموسی (خانوادگی) » به اتمام رسانده و نتایج جالبی را بیان کرده است. بنا بر گزارش دکتر بهرامیان، طبق نظر سنجی انجام گرفته « از مجموع ۲۶۱۰ نفری که نظرسنجی را مشاهده کرده‌اند ۸۶۹ نفر به یکی از گزینه‌ها پاسخ داده که بر اساس فرمول “کوکران ” این حجم از پاسخگویی قابلیت تعمیم به جامعه را داراست. از مجموع ۸۶۹ نفر ۱۴۴ مرد پاسخگو با گزینه ” قتل ناموسی شاید آخرین راه چاره است ” موافق بودند .

گزینه مهم دیگر نیز ” نظری ندارم ” است، که در این نظرسنجی می‌تواند به گزینه موافق قتل ناموسی نزدیک باشد؛ مجموع ۵۴ رأی برای آن ثبت‌شده است.

براین اساس مجموع آرای مؤثر مردانه ۶۵۲ رأی بوده است. از این میزان ۷۲ درصد مخالف کامل خشونت ناموسی (۴۶۸ نفر)، ۲۰ درصد موافق قتل بعنوان آخرین راه چاره (۱۳۰ نفر) و ۸ درصد بی‌نظر (۵۴ نفر) بوده‌اند.

بخشی از تحلیل ارائه شده از سوی پژوهشگر:

«…..براین اساس ۷۲ درصد از پاسخگویان مرد هرگونه مخالفت خود را با قتل خانوادگی و یا ناموسی اعلام داشته و در هیچ صورتی به این گزینه اصلاً فکر نمی‌کنند؛ اما در برابر ۲۰ درصد از پاسخگویان، قتل را بعنوان آخرین راه چاره عنوان کرده و طبیعتاً طلاق و جدایی را آخرین راهکار برای خلاصی از مشکلات خانوادگی و زناشویی نمی‌دانند.

البته اگر ۸ درصد از پاسخگویان بی‌نظر در برابر پدیده ناموس‌کُشی را “احتیاطاً ” در زمره موافقان آن قرار دهیم با ۲۸ درصد نمونه مورد بررسی این پدیده میزان نفوذ و خطر خود را نشان می‌دهد.

این ۲۰ درصد اتفاقاً از باسوادان و کسانی هستند که در شبکه‌های اجتماعی نیز فعال هستند، اما حداقل در این نظرسنجی نشان داده‌اند که به قانون و شرع و طلاق برای مواجهه با مشکلات ناموسی اعتقاد نداشته و یا حتی خشونت و قتل را نیز یک راهکار می‌دانند.

طبیعتاً منشأ قتل در مسائل ناموسی و خانوادگی ریشه‌های قبیله‌ای و عشیره‌ای دارد و براین مبنا تعداد زیادی از مردانی که هنوز به رسوم قبیلگی وفادارند و طعنه و سرزنش و قضاوت طایفه و عشیره را مهم‌تر از هر قانون و دینی می‌دانند می‌توانند بر این آمار بیافزایند چراکه بسیاری از اینان حتی در شبکه‌های اجتماعی نیز فعالیتی ندارند. براین اساس می‌توان ادعا نمود که طرفداران خشونت‌های ناموسی بسیار بیشتر از ۲۰ یا ۳۰ درصد این مطالعه بوده و این زنگ خطر بزرگی است تا متوجه باشیم هنوز هستند شهروندانی که در هزاره سوم بر مبنای رسوم چندین هزار ساله، زن و دختر را “ملک خصوصی ” خود به‌ حساب آورده و هرگونه رفتار ولو گرفتن حق حیات او را جزو اختیارات و حقوق خود می‌دانند.

نتیجه ارتباط دو پژوهش:

حال برگردیم به آمار مردان بالای ۱۵ سال، فارغ از نقشی که بعنوان همسر، پدر  یا برادر را ، درمقابل زنان و دختران این سرزمین عهده دار هستند ، به آسانی می توان با احتساب حداقل ۳۰ درصد جمعیت مردان «با غیرت و ناموس دوست ما» در کشو، طلاق را آخرین راه پاک کردن خدشه دار شدن غیرت و مردانگی خود ، نمی دانند . به اذعان این پژوهشگر، « برای مواجهه با مشکلات ناموسی اعتقادی از منظر قانون و طلاق  نداشته و یا حتی خشونت و قتل را نیز یک راهکار می‌دانند….”

بدون شرح

مقایسه آماری دو پژوهش نشان می دهد از میان  بیش از ۳۱ میلیون جمعیت بالای ۱۵ سال مردان کشور حدود ۹ میلیون ۳۶۰ هزار «جنس مذکر بالای ۱۵ سال»، آخرین راه نجات «شرف خانوادگی» را در قتل های ناموسی جستجو می کنند.

خاطر نشان می شود ، پژوهشگر تاکید دارد ، بر اساس فرمول کوکران «…..نتیجه این تحقیق را می توان به کل جامعه تعمیم داد….)