مرتضی بختیاری از چهره‌های نزدیک به ابراهیم رئیسی است. در کارنامه‌اش سابقه ریاست سازمان زندان‌ها و وزارت دولت احمدی‌نژاد توجه‌ها را به خود معطوف می‌کند. استاندار اصفهان در دولت اول احمدی‌نژاد و وزیر دادگستری در دولت دوم بود و سال گذشته با حکم سیدابراهیم رئیسی به عنوان مشاور و دستیار ویژه تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد. فتاح چهار سال مدیریت کمیته امداد را بر عهده داشت و توانست این نهاد را در مسیر اصلی خود قرار دهد. پیش از فتاح، عموما این نهاد گرایش سیاسی داشت و در مدیریت به جریان سیاسی موتلفه اسلامی نزدیک بود و بعضا شایعاتی نیز درباره‌ی آن منتشر می‌شد.
کمیته امداد؛ از بازار آهنگرها تا برج ۱۸ طبقه خیابان آزادی
در سال ۱۳۴۲ تعدادی از انقلابیون اول نهضت اسلامی از طرف امام خمینی مسئول رسیدگی به خانواده‌های زندانیان سیاسی آن زمان بودند تا در زندگی روزمره و امور معیشتی به آنها کمک کنند. بعضا این افراد اگر چرخ روزگار امان داده باشد، هنوز هم در کمیته امداد مسئولیت دارند. اقدامات حمایتی این گروه در سال‌های ۵۶ و ۵۷ به اوج خود رسید و در ۱۴ اسفند سال ۵۷، کمتر از یک ماه پس از اعلام رسمی پیروزی انقلاب اسلامی به طور رسمی کمیته امداد امام خمینی (ره) تاسیس شد.
در آن زمان مانیفست کمیته امداد اینگونه ثبت شد: کمیته امداد با حکم امام خمینی برای مدت نامحدود، به منظور تحقق بخشیدن به اهداف عالیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ولایت فقیه در حمایت و امداد محرومان و مستضعفان و خودکفا کردن آنان تأسیس شد.اما اساسنامه اولیه کمیته ۹ سال بعد از تاسیس یعنی در ۲۰ خرداد ۱۳۶۶ تنظیم شد و با اذن آیت‌الله خامنه‌ای مورد بازنگری قرار گرفت و پس از آن در یک مقدمه، ۲۰ ماده و ۱۵ تبصره، ۲۹ آذر ۱۳۸۰ به تایید ایشان رسید و با این تایید، رهبری اجازه دادند تا سرپرست کمیته امداد نسبت به ثبت و اجرای آن اساسنامه جدید اقدام کند. با تصویب این اساسنامه، کلیه مقررات مغایر با آن ملغی شد.حبیب‌الله عسگراولادی که از چهره‌های معروف و به‌نام کمیته امداد به شمار می‌رود در اسفند ۵۷ با حکم امام خمینی(ره) به همراه جمعی از مسوولان مامور تشکیل کمیته امداد شد و تا پایان عمرش نیز همچنان رئیس شورای مرکزی این نهاد بود. سال‌های بسیاری پس از تاسیس این کمیته، شیوه اداره کمیته امداد به صورت شورایی بود که عسگراولادی، شفیق، کروبی، حاجی‌حیدری و نیری از مؤسسین و اعضای شورای مرکزی بودند. پس از آن سیدرضا نیری – اولین سرپرست کمیته امداد – حدود ۲۷ سال و تا پایان سال ۸۵ عضو شورای مرکزی و سرپرست کمیته امداد بود. حسین انواری پس از نیری سکان این نهاد را برعهده گرفت. انواری با تأیید آیت‌الله خامنه‌ای در ۱۳ اسفند سال ۸۵ سرپرست کمیته امداد شد و هشت سال بعد در فروردین ۹۴ با اصلاح اساسنامه این نهاد و با حکم مقام رهبری پرویز فتاح به عنوان اولین رئیس کمیته امداد منصوب شد. انتصاب فتاح و آغاز دوران مدیریت وی امیدها را برای بازگشت کمیته امداد به فلسفه اصلی خود زنده کرد. فتاح با سه حرکت اصلی بهبود ارتباط کمیته امداد با دولت، کاهش حواشی سیاسی پیرامون این نهاد درباره هزینه‌کرد بودجه‌های آن برای تبلیغات انتخاباتی و کم‌رنگ کردن سایه موتلفه از روی نام کمیته امداد مدیریت خود را در این نهاد بزرگ تثبیت کرد و به باور بسیاری اعتماد از دست رفته مردم را در مسیر احیاء قرار داد. کمیته امداد امام خمینی که از بدو تاسیس و تا سالیان زیادی با نام حبیب‌الله عسگراولادی و پس از آن رضا نیری گره خورده بود، دهه‌ها زیر سایه نام موتلفه اسلامی حرکت کرد. با این که کمیته امداد، هرگز ارتباط ارگانیک و رسمی با حزب موتلفه اسلامی نداشت اما حرف و حدیث‌ها در این خصوص به اندازه‌ای بود که شبهه هزینه‌کرد منابع مالی یا سود‌های حاصل از کمک‌های مردمی در این نهاد برای حمایت از جریان‌های سیاسی مورد نظر و حمایت موتلفه، شبهات زیادی را در جامعه حول محور این نهاد که با هدف «توانمندسازی و تأمین خوداتکایی محرومان و رشد ایمانی آنان» تشکیل شده بود، ایجاد کرد. موتلفه اسلامی – به عنوان قدیمی‌ترین تشکل راست در جریان‌های انقلاب اسلامی – چه از نظر بازه زمانی آغاز به فعالیت – سال‌های ۴۱ و ۴۲ – و چه از نظر سبقه عملکردی کمیته امداد پیش از انقلاب – امدادرسانی به خانواده زندانیان سیاسی – و چه از منظر ساختار انسانی همواره هم‌پوشانی‌های جدی با کمیته امداد داشت. از این حیث تفکیک این دو از یکدیگر با توجه به سبقه حضور چهره‌های موتلفه در هیئت امنا و جایگاه سرپرستی کمیته امداد نه تنها کار راحتی نبود که اقدامی زمان‌بر نیز تلقی می‌شد. جریان بازار که در دهه۴۰ در بازاری موسوم به آهنگرها با دیدگاه‌های سیاسی و اسلامی آغاز به کار کرد، انشعابات مهمی در نیم قرن بعد دارد. موتلفه اسلامی به عنوان شمایل سیاسی و کمیته امداد به عنوان نهادی که اگرچه زاده انقلاب اسلامی است اما سال‌ها به دست مردان موتلفه اداره شده بود و تنها در ۴ سال گذشته دوران فتاح با توجه به نحوه و شیوه مدیریت وی و کاستن نقش برخی از چهره‌های موتلفه‌ای – از جمله انواری- در تصمیم‌گیری‌ها در مسیر جدیدی قرار گرفت که الزاما قدم به قدم با موتلفه نیست، مطرح بوده‌اند. یکی از نمونه‌های این تغییر ساختار مدیریتی شفاف‌سازی در خصوص محل کمیته امداد بود. در اردیبهشت ۹۵، پرویز فتاح از فروش ساختمان مرکزی کمیته امداد در سوهانک به مبلغ یک هزار میلیارد تومان خبر داد. پیش‌تر رسانه‌ها انتقادات گسترده‌ای از این ساختمان منتشر کرده بودند. ملک کمیته امداد در سوهانک با وسعت یکصد هزار مترمربع شامل مجتمع اداری، برج ده طبقه، مستحدثات ورزشی و استخر بود. با فروش این ملک، کمیته امداد به برجی ۱۸ طبقه در خیابان آزادی منتقل شد. هزینه خرید و بهره‌برداری از این ساختمان ۱۸۰ میلیارد تومان اعلام شد. به گفته سرپرست کمیته امداد مابه‌التفاوت حاصل از فروش ساختمان قبلی و جدید صرف پرداخت وام به مددجویان این کمیته می‌شود. علاوه بر این فتاح خود نیز در سال ۹۵ تاکید کرد که تلاش وی در جهت کاستن این ذهنیت در خصوص ارتباط با موتلفه است. وی درباره موضوع و حواشی ارتباط بین حزب موتلفه اسلامی و کمیته امداد گفت: «من درباره قبل از خودم اظهار نظر نمی‌کنم اما بنده وابسته به موتلفه نیستم و مراقبت می‌کنم کمیته امداد در مسائل سیاسی و انتخاباتی دخالت نشود. در هیچ جلسه انتخاباتی اصولگرایان شرکت نکرده و نمی‌کنم. البته کمیته امداد فراجناحی است، و در اسفند ۹۴ دولت فعلی اظهار کرد که کمیته امداد هیچ دخالتی در امور سیاسی نداشته باشد و این برای ما مهمترین سند است.»فتاح که همچون رئیس جدید این نهاد – بختیاری- سابقه وزارت احمدی‌نژاد را در کارنامه خود دارد، زمانی که در سال ۹۴ به عنوان رئیس کمیته امداد منصوب شد تنها با عنوان «وزیر نیرو دولت احمدی‌نژاد» شناخته می‌شد. در سال ۸۴ که فتاح وزیر نیرو شد، فضای سیاسی حاکم بر دولت پاکسازی مدیران دو دولت قبل بود. اما پرویز فتاح در آن روزگار، خلاف جهت و میل سیاسی رئیس دولت عمل کرد. او تمام وزرای پیشین نیرو را با احترام تمام به یک ضیافت دعوت کرد و از آنها خواست تجربیات‌شان را در اختیار وی قرار دهند. برخلاف این که مرسوم است هر مدیر و مسئولی در ابتدای کار تاکید می‌کند که «مخروبه» تحویل گرفته است، او تصریح کرد که وزارتخانه «آباد» را تحویل گرفته و امیدوار است آن را «آبادتر» تحویل نفر بعدی دهد. او برخلاف رسم دولت نهم، مدیران به جا مانده از دولت اصلاحات را قلع و قمع نکرد و از توانمندی‌هایشان در وزارت تخصصی نیرو، استفاده کرد. این مشی وی البته چندان رئیس‌جمهور وقت را خوش نیامد و شاید به همین خاطر در دولت بعد عضو کابینه نشد. رئیس دولت البته قصد داشت محمد علی‌آبادی را در دولت دهم وزیر سازد و با مخالفت مجلس این اتفاق نیفتاد و زحمات فتاح بر باد نرفت.در ماه‌های منتهی به انتخابات ۸۸ نیز که بسیاری از دستگاه‌های دولتی مستقیم و غیر‌مستقیم درگیر انتخابات بودند، فتاح مدیران وزارتخانه را جمع کرد و به آنها گفت که اگر می‌خواهند فعالیت سیاسی و انتخاباتی داشته باشند، همین الان استعفا کنند. رویکردی که سال‌ها بعد در کمیته امداد نیز در استراتژی مدیریتی خود پیاده کرد و روابط کمیته امداد را با دولت که همواره پرتنش بود بهبود بخشید. همین بهبود وضعیت اداری و ساختاری و کاهش حاشیه‌ها و ارتقاء رایزنی‌ها با دو قوه مقننه و مجریه به بهبود منابع مالی کمیته امداد و وضعیت خدمت‌رسانی به مددجویان نیز منتهی شد کما این که افزایش ۲۰ درصدی مستمری مددجویان کمیته امداد در سال ۹۸ گام مهمی در این زمینه بود.
منابع و درآمدهای مالی کمیته امداد
حرف و حدیث‌هایی درباره منابع مالی و درآمدهای کمیته امداد بیان می‌شود که هیچگاه تایید نشد. اگرچه در www.emdad.ir به عنوان سامانه رسمی این نهاد مالی، اطلاعاتی در خصوص وضعیت مالی ارائه نشده است اما اخبار پراکنده مبنی بر ۱۸۰ میلیارد تومان در سال از محل جمع‌آوری صدقات – آمار معاون مشارکت مردمی کمیته امداد در آذر ۹۲- دریافت سه برابر بودجه سازمان صدا و سیما وجود دارد.این نهاد اما تنها از بودجه رسمی استفاده نمی‌کند بلکه مطابق آماری که خود مسوولان این نهاد در سال ۹۴ اعلام کرده‌اند، ماهانه ۱۵ میلیارد تومان از صندوق‌های کمیته جمع‌آوری می‌شود که وجوهات صدقات و نذور مردم است. عدد ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار صندوق کمیته امداد در سراسر کشور هم قابل توجه است که البته تنها ۲۰۰ هزار مورد آن در معابر نصب شده و بقیه صندوق‌هایی است که در اختیار مدارس و مساجد و مغازه‌هاست و در آنها نیز وجوهات مختلف واریز می‌شود.
