جمهوریت– تصمیمات فاجعه‌بار و سوءمدیریت در صنعت پتروشیمی در سال‌های اخیر منجر به کاهش حاشیه سود به ویژه در محصولاتی مانند متانول شده و برخی واحدها را به مرز زیان‌دهی کشانده است.
کارشناسان از صدور بی‌رویه مجوز برای تولید متانول در دهه ۸۰ به عنوان یک خیانت به صنعت پتروشیمی یاد می‌کنند. هجوم به سمت تولید متانول با قیمت‌های بالای جهانی، غافل از اینکه این رونق مقطعی است.
نرخ‌شکنی بی‌امان و کاهش حاشیه سود متانول‌سازان
این تصمیمات، که بر اساس سودآوری کوتاه‌مدت اتخاذ شده بودند، منجر به افزایش بیش از حد ظرفیت تولید و اشباع بازار شد، در نتیجه، رقابت شدید بین تولیدکنندگان ایرانی و پیشنهاد قیمت‌های پایین‌تر برای فروش و نرخ‌شکنی منجر به کاهش حاشیه سود آنها شد.
خام فروشی مرگبار و عدم ورود به زنجیره متانول
تمرکز بر تولید محصولات پایه مانند متانول و عدم ورود به زنجیره متانول و تولید محصولات پایین‌دستی مانند MTO، از دیگر مشکلات اساسی صنعت پتروشیمی است.
حسین میرافضلی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با “انرژی پرس” در این‌باره اظهار کرد: یکی از مهمترین دلایل این مشکل، عدم حرکت به سمت تولید محصولات پایین‌دستی مانند متانول به اتانول (MTO) است. در حالی که کشورهای رقیب مانند چین سال‌هاست که بر روی این فناوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ایران همچنان در این زمینه عقب مانده است. این در حالی است که ظرفیت تولید متانول در کشور به شدت افزایش یافته اما نبود زنجیره ارزش مناسب، منجر به صادرات خام مواد و از دست رفتن ارزش افزوده شده است.
متانول مفت ایران برای چین
چین متانول خود را از زغال سنگ تولید میکند که کیفیت آن پایین‌تر و هزینه آن بالاتر است و آلودگی زیست محیطی نیز به همراه دارد.
به همین دلیل بدون نیاز به سرمایه‌گذاری از متانول ارزان و باکیفیت ایران برای واحدهای MTO خود و تولید محصولات پلیمری با ارزش افزوده بالا مانند پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن استفاده میکند.
پر شدن جیب دلالان از جیب ملت
کارشناسان معتقدند خام فروشی متانول نتیجه سوءمدیریت، دلال بازی و جیب پر کردن سرمایه‌گذاران چینی و شرکت‌های کشتیرانی و عده‌ای خاص است.
میر افضلی به نقش سهامداران عمده پتروشیمی‌ها، به ویژه صندوق‌های بازنشستگی، در این وضعیت اشاره کرد؛ به گفته او، این صندوق‌ها به جای سرمایه‌گذاری بلندمدت و توسعه زنجیره ارزش، تنها به دنبال سود کوتاه‌مدت و تقسیم سود بین سهامداران هستند. این رویکرد کوتاه‌بینانه، مانع از توسعه صنعت پتروشیمی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر شده است.
از دفتر ازدواج طلاق به صندلی مدیرعاملی پتروشیمی
او همچنین به نقش مدیران عامل در این وضعیت اشاره کرد و معتقد است که بسیاری از مدیران عامل پتروشیمی‌ها، فاقد تجربه و تخصص لازم در این صنعت هستند و بیشتر به دلایل سیاسی منصوب می‌شوند. میرافضلی عنوان کرد: اکثر مدیران عاملی که منصوب می‌شوند سیاسی هستند، مدیرعامل سیاسی نتیجه‌اش بهتر از این نمی‌شود؛ مثلا مدیرعاملی که قبلا در کار کشت آلوئه‌ورا بوده الان مدیرعامل شده، فردی که قبلا دفترخانه ازدواج طلاق داشته الان مدیرعامل یک پتروشیمی به ارزش ۲ میلیارد دلار شده؛ بسیاری از این افراد هیچ سنخیتی با صنایع پتروشیمی ندارند. باید این واحدها به بخش خصوصی واگذار شوند زیرا سرنوشت محتوم همه شرکت‌های دولتی ورشکستگی و نابودی است.
راه نجات چیست؟
اما اکنون راهکاری وجود دارد؟ به جرات می‌توان گفت رانت، خوراک ارزان و نبود مدیران دلسوز دلایل اصلی عدم حرکت متانول‌سازان ایرانی به‌سوی تکمیل زنجیره ارزش است.
میرافضلی پیشنهاد کرد که برای حل مشکل کمبود سوخت در کشور، می‌توان تا جایی که سازمان استاندار اجازه می‌دهد، بخشی از متانول تولید شده را در تولید بنزین استفاده کرد. همچنین، با توجه به نیاز جهانی به پروپیلن، ایران باید سرمایه‌گذاری بیشتری در واحدهای تولید پروپیلن (PDH) انجام دهد.
بحران باج‌دهی به متانول‌سازان و قوانین دست و پاگیر
تا زمانیکه دولت‌ها به بهانه‌ی اشتغال‌زایی به متانول‌سازان باج می‌دهند، و قوانین سختگیرانه‌ای برای تکمیل زنجیره ارزش وضع نمی‌کنند، در بر همین پاشنه زیان‌دهی می‌چرخد و خبری از تولید محصول باارزشی در این صنعت نخواهد بود.
کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه فروش محصولات پتروشیمی به صورت خام و کم ارزش مثل متانول و اوره، اقدامی نابخشودنی است. با این حال، تصمیم‌گیران ما همچنان بر طبل خام فروشی می‌کوبند و ثروت ملی را به باد می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
