جمهوریت – علی جباری نیکو : شیوع و همهگیری ویروس کرونا از ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی در جهان، بسیاری از فعالیتها را تقریباً در تمام نقاط دنیا به جهت مقابله با انتشار ویروس و کنترل بیماری تعطیل کرد که در این بین فعالیت لیگها و مسابقات ورزشی و به تبع آن حضور تماشاگران در ورزشگاهها نیز از این قاعده مستثنی نبود. لیگها و مسابقات مختلف ورزشی برای مدتی به حالت تعطیل در آمد؛ تا جائیکه مسابقاتی مانند جام ملتهای اروپای ۲۰۲۰ و همچنین المپیک ۲۰۲۰ توکیو نیز با یک سال تأخیر در برگزاری، در تابستان سال ۲۰۲۱ با بهبود تقریبی اوضاع و مهیا شدن شرایط و با حضور محدود تماشاگران برگزار شد.
این پدیده در کشور ما نیز محدودیتهای بسیاری زیادی را در زمینه انجام مسابقات ورزشی و حضور تماشاگران در ورزشگاهها ایجاد کرد و با وجود از سر گیری رقابتهای ورزشی، محدودیتها در حیطه بازگشایی ورزشگاهها به روی تماشاگران تا به امروز ادامه دارد؛ این در حالی است که بسیاری از کشورها در پی کنترل بیماری، اقدام به بازگشایی ورزشگاههای خود کردهاند، اما ممنوعیت حضور تماشاگران در ورزشگاههای کشور ما همچنان پابرجاست و شرایط برای حضور مجدد تماشاگران و جمعیت علاقمند به ورزش که میتوان از آنها بعنوان سرمایههای اجتماعی در ورزش یاد کرد ایجاد نشده و جامعه به نوعی با طرد سرمایه اجتماعی در ورزش و محدودیت امکان حضور و مشارکت آنها مواجه شده است.
بررسی این پدیده با رویکردی متفاوت و دقیقتر و با کمی فاصله گرفتن از نگاه و فضای ژورنالیستی بیانگر این نکته است که تماشاگران بعنوان سرمایههای اجتماعی و انسانی در فعالیتهای گوناگون ورزشی مطرح میباشند. جمعیت علاقمند و تماشاگران مسابقات ورزشی با ایفای نقش محرک در فرایند رشد و توسعه ورزشی، از دیرباز تزریقکننده انگیزه و شور و هیجان به مسابقات ورزشی بوده و در حقیقت یک رابطه دوسویه میان این دو پدیده وجود دارد.
امروزه فعالیتهای ورزشی در بر گیرنده طیفی از نقشهای مختلف از زیستی و روانی تا اجتماعی و اقتصادی است و توسعه ورزشی یکی از شاخصها و معیارهای توسعه انسانی و اجتماعی جوامع محسوب میشود و موفقیتهای ورزشی سهم بسزایی در توسعه همه جانبه کشورها، بخصوص کشورهای پیشرفته دارد. همین امر باعث شده تا جوامع مختلف بصورت جدی و برنامهریزی شده در عرصههای مختلف ورزشی سرمایهگذاری نموده و روی اثرات مثبت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن حساب ویژهای باز کنند. در این بین علاوه بر ورزشکاران حرفهای، آموزشهای لازم از مقاطع پایه و همچنین امکانات و زیرساختهای ورزشی مناسب، تماشاگران فعالیتهای ورزشی و طرفداران آن نیز بعنوان سرمایههای اجتماعی در ارتقای شاخصهای توسعه ورزشی نقش بسزایی داشته و در کنار عوامل یاد شده و به موازات آن، رشد و توسعه ورزشی یک جامعه را رقم میزنند.
سرمایه اجتماعی از تعامل مداوم بین افراد یک جامعه ایجاد شده و تولید میگردد و با ایجاد ارزشهای مشترکی چون اعتماد، همبستگی و اتفاق نظر، در فضای تعاملهای بین افراد تجلی مییابد و وابستگی زیادی با میزان مشارکت افراد در زندگی اجتماعی و وجود اعتماد میان آنها دارد. به این ترتیب باید عنوان کرد که برخورداری از سرمایه اجتماعی و استفاده صحیح از آن، عاملی برای موفقیت در برنامههای رفاه و توسعه اجتماعی جوامع بوده و در فرایند بررسی و تدوین شاخصهای اجتماعی و انسانی توسعه کشورها از سوی سازمانهای معتبر جهانی جایگاه ویژهای را به خود اختصاص داده است.
این سرمایه نقش مهمی در تجدید حیات اجتماعی داشته و افزایش سطح و میزان مصرف ورزش را در شکل استقبال از فعالیتهای ورزشی بعنوان تماشاگر، طرفدار، تشویقکننده و انگیزهدهنده به دنبال دارد. گروهها و دستاندرکاران فعالیتهای ورزشی اعم از ورزشکاران و تماشاگران و هواداران، شبکههایی از روابط اجتماعی نامحسوس ایجاد میکنند که گسترش مشارکت اجتماعی را در پی داشته و در روابط میان افراد نمود پیدا میکند.
میتوان گفت که تماشای ورزش و استقبال از ورزشکاران و هنرنماییهای آنها از جمله روشهایی است که در آن سرمایه اجتماعی در توسعه ورزشی و رشد شاخصهای آن نقش دارد. علاوه بر این، همبستگی گروههای جمعیتی تماشاگر ورزش، میزان اعتماد اجتماعی را افزایش داده و تقویت اشتراکات فکری و عملی مردمی که به یکدیگر اعتماد میورزند را به دنبال دارد که این اشتراکات به نوبه خود باعث افزایش اعتماد و همبستگی اجتماعی میگردد.
به این ترتیب به نظر میرسد که با توجه به میزان اهمیت موضوع باید زمینهسازی و بسترسازی لازم و مناسب برای تبلور و توسعه یکی از جنبههای مهم سرمایه اجتماعی در ورزش و حوزههای ورزشی صورت گرفته و برنامهریزی مناسبی در جهت مهیا نمودن شرایط تماشای ورزش انجام گیرد که اولین گام و شاید مهمترین گام آن میتواند بازگشایی مجدد ورزشگاهها به روی تماشاگران و علاقمندان و فراهمسازی امکان حضور آنها با رعایت پروتکلها، فاصله اجتماعی و نکات بهداشتی باشد.