جمهوریت : استراتژی تعلیق تدریجی تعهدات ایران جواب داد: خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری فرانسه برای ایران به مراحل اجرایی خود نزدیک می‌شود
حسن روحانی و امانوئل مکرون، روسای‌جمهوری ایران و فرانسه روز سه‌شنبه برای پنجمین بار تماس تلفنی داشتند. محور اصلی رایزنی‌ها حراست از برجام و کاهش تنش میان تهران و واشنگتن بود. با این حال وب‌سایت المانیتور طی گزارشی اعلام کرد که این‌بار رئیس‌جمهوری فرانسه پیشنهاد تازه‌ای داشت. اختصاص خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای ایران در قالب اینستکس طرحی بود که از جانب اروپایی‌ها برای حراست از توافق هسته‌ای تدوین و توسط مکرون که مدتی است در قامت میانجی میان ایران و امریکا به نمایندگی از اروپا تلاش می‌کند ارائه شد. برخی از منابع مطلع به المانیتور گفته‌اند که رئیس‌جمهوری فرانسه علاوه بر ارائه پیشنهاد ارائه خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری، از روحانی دعوت کرده تا در نشست گروه ۷ که قرار است ۲۴ اوت در شهر ساحلی بیاریتز فرانسه برگزار شود حضور یافته و با ترامپ دیدار کند. با این حال اینگونه که الشرق الاوسط به نقل از منابع فرانسوی که نخواستند نام‌شان فاش شود نوشته است چنین دعوتی صحت ندارد. تلاش‌های اروپا برای حراست از برجام بعد از تصمیم ایران مبنی بر کاهش تعهدات برجامی‌اش که در قالب گام‌های اول و دوم اجرایی شد، افزایش یافته است.
حالا در آستانه برداشته شدن گام سوم فرانسه به نمایندگی اروپا تلاش دارد تا ضمن ارائه راهکاری برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن تعهدات اروپا در قالب این توافق را اجرایی کند. این همان مسئله‌ای است که محمد‌جواد ظریف در نشست اخیرش با اصحاب رسانه بر آن تاکید داشت و با مخاطب قرار دادن اروپایی‌های عضو برجام گفت که تعهدات این گروه از بازیگران معطوف به اقدام نیست بلکه معطوف به نتیجه است. مقام‌های رسمی ایران هنوز به طرح پیشنهادی جدید واکنش نشان نداده‌اند؛ از همین‌رو این مسئله که آیا این پیشنهاد جدید می‌تواند مانع از برداشتن گام سوم مبنی بر کاهش تعهدات برجامی ایران شود یا خیر، هنوز مشخص نیست. زیرا مقام‌های رسمی کشورمان پیش از این بارها خطاب به اروپا اعلام کرده بودند که مقوله نفت نیز باید در چارچوب اینستکس تعریف شود و ایران باید بتواند از منافع پیش‌بینی شده در این توافق جامع بهره‌مند شود.
طرح فرانسه برای دور زدن تحریم‌ها
بعد از هشدار پنجم اوت ایران مبنی بر کاهش تعهدات برجامی‌اش، مکرون برای حراست از برجام پیش‌قدم شده است و ابتکار عمل‌هایی را مطرح می‌کند. سفر امانوئل بن، نماینده ویژه مکرون به ایران، نقطه عطفی بود در تلاش‌های فرانسه برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن. از آن زمان به بعد نقش پاریس برای حراست از برجام پر رنگ‌تر از گذشته شد. ۳۰ ژوئیه روسای جمهوری ایران و فرانسه تماس تلفنی ۱۰۰ دقیقه‌ای داشتند؛ تماسی که دو طرف آن را رضایت‌بخش توصیف کردند. المانیتور به نقل از داده‌های منابعی که نخواستند نام‌شان فاش شود در این‌باره نوشت: ا‌مقدمات اختصاص طرح ۱۵ میلیارد دلاری در قاب اینستکس در چارچوب همان تماس تلفنی مطرح شد. رئیس‌جمهوری ایران بار دیگر از همتای فرانسوی‌اش خواست تا زمینه را برای فروش نفت در قاب اینستکس هموار کند. فرانسه نیز برای اجابت خواست ایران طرح جدید را ارائه کردب. از همین رو المانیتور با اشاره به خواست ایران در این باره نوشته است که طرح جدید فرانسه ابتکاری است جدید برای دور زدن تحریم‌های تحمیل شده توسط امریکا و تحقق خواست و مطالبات مقام‌های تهران. هنوز هیچ‌کدام از مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی به پیشنهاد جدید مکرون واکنش نشان نداده‌اند. با این حال روحانی اول اوت طی سخنرانی‌اش با تایید این مسئله که طرفین برجام برای حراست از این توافق پیشنهادهای متفاوتی را مطرح کرده‌اند گفت که ایران به واسطه آنکه هیچ‌کدام از برنامه‌های پیشنهادی نمی‌توانست خواسته‌هایش را محقق کند آنها را رد کرده است. اما در آینده ممکن است با طرفین برجام مذاکراتی سازنده داشته باشیم. فرانسوا نیکولاند، سفیر پیشین فرانسه در تهران در مصاحبه‌ای با المانیتور در‌باره طرح جدید پاریس گفت که ایده اختصاص خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری در قالب اینستکس نخستین گام اروپایی‌ها برای اجرایی کردن این ساز و کار مالی است.ا به باورم، اینستکس بیش از هرچیز تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده را نشانه گرفته است؛ از همین رو شاهد تقابل دو مکانیسم هستیم. تحریم‌های یکجانبه و سازوکاری که تلاش دارد فشارها را دور بزندب. در همین راستا المیادین نیز با تایید پیشنهاد جدید فرانسه به نقل از منابع فرانسوی آگاه در این باره نوشت: ا۵ میلیارد دلار از ۱۵ میلیارد دلاری که قرار است در قاب اینستکس تعریف شود متعلق به فرانسه است و قرار است ۱۰ میلیارد دیگر را دیگر اعضای برجام (آلمان، روسیه، چین و بریتانیا) در اختیار این سازوکار مالی تبیین شده قرار دهندب. به نوشته این خبرگزاری ۱۵ میلیارد دلار مبلغی است که دولت ایران بارها اعلام کرده هزینه سالانه تامین مایحتاج کالاهای اساسی مورد نیاز مردمش است.
شانس دوباره پاریس
اختصاص طرح ۱۵ میلیارد دلاری اولین طرح پیشنهادی اروپا نیست. پیش از این نیز امانوئل بن، نماینده ویژه مکرون در جریان دو سفرش به تهران که به فاصله زمانی یک هفته انجام شد طرحی موسوم به افریز برابر فریزب را مطرح کرده بود. در آن برهه زمانی به‌واسطه دیدار ترامپ و مکرون در نشست گروه ۲۰ گفته می‌شد که رئیس‌جمهوری فرانسه بعد از مشورت با همتای امریکایی‌اش برای کاهش تنش‌های حاکم میان تهران و واشنگتن مقدمات این سفر را هموار کرده است. براساس طرح پیشنهادی فرانسه قرار بود که ایران برابر بازگشت برخی معافیت‌ها از سوی آمریکا، کاهش تعهدات برجامی‌اش را متوقف کند. با این حال مقام‌های ایرانی بعد از آن اعلام کردند که اروپا باید به تعهداتش در قالب برجام متعهد باشد در غیر این صورت ایران سومین گام برای کاهش تعهداتش را برمی‌دارد. محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان که پنج‌شنبه گذشته به‌واسطه آنچه نشریه نیویورکر مدعی شده، یعنی رد درخواست رند پال، سناتور امریکایی برای حضور در کاخ سفید تحریم شد، روز دوشنبه در نشستی خبری با حضور اصحاب رسانه اروپایی‌ها را به‌واسطه انفعال‌شان به چالش کشید و گفت که تعهدات‌شان معطوف به اقدام است نه نتیجه. این اظهارات بعد از تماس تلفنی ۱۰۰ دقیقه‌ای روحانی و مکرون و دو روز قبل از ارائه طرح پیشنهادی جدید فرانسه و اروپا مطرح شد. گفته می‌شود مکرون باور دارد که این‌بار طرحش توسط ایران پذیرفته خواهد شد. این دومین‌باری است که رئیس‌جمهوری فرانسه بختش را در عرصه سیاست خارجی و در میانه تنش‌های تهران و واشنگتن می‌آزماید.
چالش مکرون
امکرون با چالش‌های دشواری روبه‌رو است. او باید تعادلی را میان سیاست‌های متناقض ترامپ و مطالبات ایران ایجاد کند که انجامش دشوار است. مکرون تلاش دارد تا مقدمات معامله جدیدی را فراهم کند. طبیعتا در این مسیر با محدودیت‌هایی روبه‌رو خواهد شد. اما به باورم قادر است اندکی از تنش‌های حاکم میان تهران و واشنگتن را بکاهد. با این همه حراست از برجام مستلزم تحقق دو مولفه است. اول: بازگشت برخی از معافیت‌ها؛ دوم توقف گام‌های ایران. یعنی اجرای طرح فریز برابر فریز. پیش‌بینی این مسئله که مکرون قادر است این مسئله را اجرایی کند یا خیر دشوار استب. اینها بخشی از پاسخ نیکولاند به پرسش المانتیور در‌باره چشم‌انداز فعالیت مکرون بود. برخی از دیپلمات‌های اروپایی که نخواستند نام‌شان فاش شود به المانیتور اعلام کرده‌اند که بیش از ۱۰ شرکت عمدتا آلمانی و فرانسوی خواست اروپا برای پیوستن به اینستکس را پذیرفته‌اند. برخی منابع محرمانه نیز اعلام کرده‌اند که بیش از ۱۲ شرکت برای فعالیت در این سازوکار مالی ابراز آمادگی کرده‌اند. طبیعتا مشارکت شرکت‌ها سیگنال مثبت است و به اروپا به‌خصوص فرانسه میدان می‌دهد برای ارائه طرح‌های بیشتری جهت جلب رضایت ایران.
