در سه مورد به جاى وضو و غسل باید تیمّم نمود که در ادامه این موارد را مورد بررسی قرار داده ایم:
اوّل – تهیه آب به قدر وضو یا غسل ممکن نباشد
* هرگاه انسان آب نداشته باشد، باید خود یا دیگرى به قدرى جستجو کند که از پیدا کردن آب مأیوس شود ولى اگر در بیابان است و زمین هموار و بىمانع است در هر یک از چهار طرف دویست قدم و اگر زمین ناهموار است در هر طرف صد قدم کفایت مىکند ولى اگر اطمینان دارد در محلّى دورتر از مقدارى که باید جستجو کند آب هست باید براى تهیّه آب برود و در هر طرفى که اطمینان دارد آب نیست، جستجو در آن طرف لازم نیست.
* اگر از درنده و دزد بترسد یا جستجوى آب به قدرى سخت باشد که نتواند تحمّل کند یا وقت نماز به قدرى تنگ باشد که هیچ نتواند جستجو کند، جستجو لازم نیست.
* اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود معصیت کرده ولى نمازش با تیمّم صحیح است.
* کسى که اطمینان دارد آب پیدا نمىکند، چنانچه دنبال آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که اگر جستجو مىکرد آب پیدا مىشد نمازش صحیح است.
* اگر بعد از داخل شدن وقت نماز یا پیش از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوى خود را باطل کند نمىتواند وضو بگیرد چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقّت وضوى خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید، و همچنین است اگر بداند یا یک نفر ثقه خبر دهد که تهیه آب براى او ممکن نیست بلکه اگر احتمال عقلایى هم بدهد نباید وضوى خود را باطل کند.
* کسى که به مقدار وضو یا غسل آب دارد اگر بداند یا یک نفر ثقه خبر دهد که اگر آن را بریزد آب پیدا نمىکند، چنانچه وقت نماز داخل شده ریختن آن حرام است، و واجب است پیش از وقت نماز هم آن را نریزد، بلکه هر گاه احتمال عقلایى بدهد که اگر آن را بریزد دیگر آب پیدا نمىکند باید پیش از وقت نماز هم آن را نریزد.
* کسى که بداند یا ثقهاى خبر دهد که آب پیدا نمىکند، اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضوى خود را باطل کند یا آبى که دارد بریزد معصیت کرده ولى نمازش با تیمّم صحیح است.
* اگر به واسطه پیرى یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیلهاى که آب از چاه بکشد، دسترسى به آب نداشته باشد، باید تیمّم کند و همچنین است اگر تهیه کردن آب یا استعمال آن به قدرى مشقّت داشته باشد که مردم آن را تحمّل نکنند.
* اگر براى کشیدن آب از چاه، دلو و ریسمان و مانند اینها لازم دارد و مجبور است بخرد یا کرایه نماید، گرچه قیمت آن چند برابر معمول باشد، باید تهیه کند، و همچنین است اگر آب را به چندین برابر قیمتش بفروشند، ولى اگر تهیه آنها به قدرى پول مىخواهد که نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نیست تهیه نماید.
* اگر ناچار شود که براى تهیه آب قرض کند، باید قرض نماید ولى کسى کهمىداند یا گمان دارد که نمىتواند قرض خود را بدهد واجب نیست قرض کند.
* اگر کندن چاه مشقّت ندارد باید براى تهیه آب چاه بکند.
* اگر کسى مقدارى آب بىمنّت به او ببخشد باید قبول کند.
* هرگاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند خود او یا نفس محترمى از انسان یا حیوان از تشنگى بمیرند یا مریض شوند یا به قدرى تشنه شوند که تحمّل آن مشقّت دارد باید به جاى وضو یا غسل تیمّم نماید.
* اگر غیر از آب پاکى که براى وضو یا غسل دارد آب نجسى هم به مقدار آشامیدن خود و کسانى که با او مربوطند داشته باشد، باید آب پاک را براى آشامیدن بگذارد و با تیمّم نماز بخواند ولى چنانچه آب را براى حیوانش بخواهد باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاک وضو و غسل را انجام دهد.
* کسى که بدن یا لباسش نجس است و کمى آب دارد که اگر با آن وضو بگیرد یا غسل کند، براى آب کشیدن بدن یا لباس او نمىماند باید بدن یا لباس را آب بکشد و با تیمّم نماز بخواند. ولى اگر چیزى نداشته باشد که بر آن تیمّم کند باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
* اگر غیر از آب یا ظرفى که استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگرى ندارد، مثلاً آب یا ظرفش غصبى است و غیر از آن، آب و ظرف دیگرى ندارد، باید به جاى وضو و غسل تیمّم کند.
دوّم – آب براى او ضرر داشته باشد
* اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد، یا بترسد که به واسطه استعمال آن مرض یا عیبى در او پیدا شود یا مرضش طول بکشد یا شدّت یابد، یا به سختى معالجه شود، مىتواند تیمّم نماید ولى اگر وضو بگیرد یا غسل کند، وضو و غسل او صحیح است.
* لازم نیست یقین کند که آب براى او ضرر دارد، بلکه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد و از آن احتمال ترس براى او پیدا شود مىتواند تیمّم کند.
* اگر به واسطه یقین یا ترس ضرر تیمّم کند و پیش از نماز بفهمد که آب برایشضرر ندارد تیمّم او باطل است و اگر بعد از نماز بفهمد نمازش صحیح است.
* کسى که مىداند آب برایش ضرر ندارد چنانچه غسل کند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد که آب براى او ضرر داشته وضو و غسل او صحیح است، بلکه اگر در صورت علم به ضرر وضو بگیرد یا غسل کند وضو و غسلش صحیح است.
سوّم – وقت براى وضو یا غسل نداشته باشد
* هرگاه وقت به قدرى تنگ باشد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند تمام نماز یا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مىشود، باید تیمّم کند.
* اگر عمداً نماز را به قدرى تأخیر بیندازد که وقت وضو یا غسل نداشته باشد معصیت کرده ولى نماز او با تیمّم صحیح است.
* کسى که شک دارد اگر وضو بگیرد یا غسل کند وقت براى نماز او مىماند یا نه، باید وضو بگیرد یا غسل نماید.
* کسى که به واسطه تنگى وقت تیمّم کرده، چنانچه بعد از نماز آبى که داشته از دستش برود گرچه تیمّم خود را نشکسته باشد در صورتى که وظیفهاش تیمّم باشد باید دوباره تیمّم کند.
* کسى که آب دارد، اگر به واسطه تنگى وقت با تیمّم مشغول نماز شود و در بین نماز آبى که داشته از دستش برود براى نمازهاى بعد مىتواند با همان تیمّم نماز بخواند.
* اگر انسان به قدرى وقت دارد که مىتواند وضو بگیرد یا غسل کند و نماز را بدون کارهاى مستحبّى آن مثل اقامه و قنوت بخواند باید غسل کند یا وضو بگیرد و نماز را بدون کارهاى مستحبّى آن به جا آورد بلکه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد باید غسل کند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند.
منبع: بیتوته
