آیا اسراییل می تواند حماس را نابود کند؟

اسراییل از زمان آغاز عملیات طوفان الاقصی تاکید دارد که با عملیات نظامی در نوار غزه می خواهد حماس را نابود کند، اما آیا حماس را می توان نابود کرد؟

وبگاه شبکه خبری”دویچه وله” در مطلبی به قلم ” کاترین شایر” این موضوع را بررسی کرده و نوشته:

بسیاری از اعضای ارشد دولت اسراییل، از جمله نخست وزیر، همگی گفته اند که گروه شبه نظامی حماس  در نتیجه عملیات نظامی آنها در غزه “از بین خواهد رفت.”

در برخی از شبکه های تلویزیونی اسراییل، شعارهایی مانند “ما با هم پیروز خواهیم شد” به طور مرتب ظاهر می شود. اما آیا واقعا در چنین شرایطی امکان حذف کامل حماس و “پیروزی” اسراییل وجود دارد؟

پاسخ کوتاه، همانطور که کارشناسان بارها گفته اند، منفی است.

اسراییل از زمان حمله ۷ اکتبر حماس، نوار غزه را بمباران می کند که محل زندگی بیش از ۲ میلیون فلسطینی است. اسراییل همچنین حمله زمینی به نوار غزه را آغاز کرده و از ارسال غذا، آب و برق به این منطقه جلوگیری کرده است.

با وجود این، اکثر تحلیلگران می گویند که خلاص شدن از شر حماس امکان پذیر نخواهد بود، دلیل اصلی آن هم این است که حماس چیزی بیش از یک سازمان ستیزه جو است.

حماس به عنوان یک جنبش اجتماعی

“گیدو اشتاینبرگ” کارشناس خاورمیانه در موسسه آلمان برای امور بین‌الملل و امنیت، اخیرا به دویچه وله گفت که حماس بین ۲۰ تا ۳۰ هزار جنگجو دارد. اما، او افزود: “این یک جنبش اجتماعی با حمایت توده ای در نوار غزه است و این مشکلی دراز مدت است.”

حماس از سال ۲۰۰۷ عملا کنترل نوار غزه را در دست داشته و بخشی از دولت آن در آنجا یک شبکه رفاه اجتماعی به نام “دعوه” دارد. اشتاینبرگ گفت که این شبکه غیرنظامی بین ۸۰ تا ۹۰ هزار عضو دارد.

دعوه به معنای “دعوت” است و بر مبنای تعریف فرهنگ لغت آکسفورد، از نظر تاریخی به عنوان راهی برای فراخوانی یا دعوت مومنان بیشتر به ایمان از طریق گسترش شبکه اجتماعی تعریف شده است.

“رشید خالدی” استاد مطالعات عرب مدرن در دانشگاه کلمبیا نیویورک در مصاحبه ای در اواخر اکتبر امسال با روزنامه اسپانیایی “ال پائیس” گفت: “اسراییل مایل است حماس را به عنوان یک نهاد، به عنوان یک ساختار “سیاسی، مذهبی و فرهنگی” و به عنوان یک ساختار نظامی ریشه کن کند. من فکر نمی کنم آنها بتوانند دو کار اول را انجام دهند. زیرا چه همه رهبران و چه همه شبه نظامیان مسلح را بکشند، حماس به عنوان یک نیروی سیاسی باقی خواهد ماند، چه اسراییلی ها غزه را اشغال کنند و چه آن را ترک کنند. بنابراین نابود کردن حماس به عنوان یک نهاد سیاسی و نابودسازی آن به عنوان یک ایدئولوژی، غیرممکن است.”

حماس “کشور اسراییل” را به رسمیت نمی شناسد. این گروه معتقد است که دین باید اساس هر حکومت فلسطینی باشد. اما احتمالا این مواضع حماس نیست که سبب محبوبیت گسترده آن در بین فلسطینی ها شده بلکه این جنبش مقاومت در مخالفت با اشغال سرزمین‌های فلسطینی و نوار غزه است که باعث محبوبیت بیشتر آن می‌شود.

با این حال، خالدی افزود، آنچه اسراییلی‌ها به خوبی قادر به انجام آن هستند، تنزل دادن توانایی‌های نظامی حماس است، “اما فقط به میزان و دوره‌ای محدود.”

از بین بردن پتانسیل نظامی حماس

اسراییل یکی از قدرتمندترین ارتش های جهان را دارد که در سال ۲۰۲۳ از میان ۱۴۵ کشور در رتبه هجدهم در فهرست سالانه نیروهای مسلح “گلوبال فایرپاور” قرار دارد. برای مقایسه، آلمان در رده ۲۵ قرار دارد. موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم گزارش می‌دهد که اسراییل در سال گذشته ۴٫۵ درصد از درآمد ملی خود را صرف مخارج نظامی کرده است – این میزان حتی بیشتر از ایالات متحده یا آلمان است که به ترتیب ۳٫۵ و ۱٫۴ درصد هزینه کردند.

در همین حال، شاخه نظامی حماس بیشتر شبیه یک گروه چریکی عمل می کند و بیشتر تسلیحات مورد نیاز خود را به نوار غزه قاچاق می کند.
بنابراین اسراییل قطعا منابعی برای تحقیر حماس و تعقیب رهبران آن دارد. اگرچه نمی توان این آمار را به طور مستقل تایید کرد، اما اسراییل اخیرا اعلام کرده است که معتقد است بین ۵ تا ۷ هزار جنگجوی حماس را در ۲ ماه گذشته، کشته است.

اگر این آمار درست باشد، این می تواند به عنوان یک موفقیت نسبی تلقی شود، زیرا تضعیف حماس ممکن است بهترین چیزی باشد که می توان انتظار داشت. کارشناسان اندیشکده “گروه بین المللی بحران” هفته گذشته نوشتند: “برخی از مقامات غربی بر این باورند که تهاجم اسراییل تا به امروز، همراه با ارتقای امنیت مرزی، اطمینان حاصل کرده است که حماس حمله دیگری مانند حمله ۷ اکتبر را انجام نخواهد داد.”

“دنیس راس” فرستاده سابق ایالات متحده در خاورمیانه در مقاله ای برای نیویورک تایمز می نویسد: “همانطور که حماس پس از درگیری با اسراییل در سال های ۲۰۰۹، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ انجام داد، این گروه تقریبا به طور قطع دوباره مسلح و بازسازی خواهد شد. در اواخر اکتبر او توضیح داد که به همین دلیل است که با آتش بس تا زمانی که حماس از قدرت برکنار نشده، مخالف است.

شکست دادن گروه های چریکی بسیار سخت است

در عین حال، تعداد بسیار کمی از ارتش های ملی (کلاسیک) توانسته اند در گذشته به طور قاطع سازمان های چریکی را شکست دهند.

از نمونه های ناموفق می توان به تلاش های آمریکا علیه طالبان در افغانستان و گروه های شبه نظامی در عراق اشاره کرد. موفقیت ارتش سریلانکا  در برابر گروه شورشی جدایی طلب ببرهای تامیل در جنگ داخلی آن کشور، اغلب به عنوان موردی ذکر می شود که ارتش ملی توانسته واقعا پیروز شود اما همانطور که اغلب اشاره می شود، این پیروزی پس از  ۲۶ سال جنگ و تحمل تلفاتی بین ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کشته و جنایات جنگی احتمالی توسط هر دو طرف به دست آمد.

در واقع، در برخی موقعیت‌ها، که توانایی‌های یک گروه شبه نظامی کاهش یافته بود، اما توانست زنده بماند، این گروه بعدها به شکلی افراطی‌تر دوباره ظهور کرد. یک نمونه رایج، گروه وحشی “داعش” است که از بقایای القاعده شکل گرفت.

اسراییل هم با وجود ترور تعدادی از رهبران آن، از جمله دو بنیانگذار این گروه، هرگز موفق به شکست قطعی حماس نشده است.

چگونه یک ایدئولوژی را از بین ببریم؟

“جاستین کرامپ” کارشناس تروریسم که ریاست “سیبیلین” یک شرکت مشاوره اطلاعاتی و تحلیل ریسک جهانی را بر عهده دارد، گفت: “ارتش اسراییل می تواند بهترین کاری را که می تواند انجام دهد. آنها می توانند رهبری حماس را از بین ببرند. آنها می توانند تاسیسات پرتاب موشک آن را نابود کنند. اما آنها قادر نخواهند بود ایدئولوژی حماس را از بین ببرند.”

کرامپ به دویچه وله گفت که نابود کردن حماس با ابزار نظامی معنی ندارد، زیرا “در حالی که برخی از مردم غزه ممکن است علیه حماس باشند، اما بسیاری از مردم این ناحیه با حماس احساس همدردی می کنند. آنها به خاطر این اقدامات از اسراییل رنجیده خواهند شد و این به چرخه [خشونت] دامن می زند. همانطور که همیشه انجام داده است – مگر اینکه در پایان این عملیات نظامی یک تغییر بسیار بزرگ ایجاد شود.”

اندیشکده گروه بین المللی بحران در گزارشی که در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۲۳ منتشر کرده، نوشته:” پس از بیش از ۲ ماه عملیات شدید اسراییل، آشکار است که ریشه‌کن کردن حماس، حتی به عنوان یک نیروی جنگی، یک دستور کار طولانی خواهد بود و تلاش برای انجام این کار، آنچه از غزه باقی مانده را نابود خواهد کرد.”

بر اساس گزارش وزارت بهداشت غزه، تنها در دو ماه بیش از ۱۸ هزار نفر توسط اسراییل کشته و بیش از ۴۹۵۰۰ نفر زخمی شده اند.

بر اساس تحلیل “یاگیل لوی” استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه اسراییل و روزنامه اسراییلی هاآرتص، تخمین زده می‌شود که ۶۱ درصد از کشته‌شدگان غیرنظامی هستند. بیش از نیمی از ساختمان های غزه ویران شده و ۹۰ درصد از جمعیت آنجا اکنون آواره شده اند.

کارشناسان گروه بین المللی بحران در گزارش اخیر خود نوشته اند:” نتانیاهو مدعی است که نابودی حماس «رادیکالیزه کردن» غزه را غیرممکن می کند، اما برعکس آن محتمل است. کارزار نظامی در حال انجام اسراییل در غزه و پیامدهای آن، اشکالی جدید و احتمالا سرسخت‌تر و ستیزه‌جوتری از حماس را ایجاد خواهد کرد.”