جمهوریت : عده‌ای در شهر با زباله‌گردی و تفکیک آن، نان به سفره می‌برند. به طور حتم همه شهروندان آنها را در هر گوشه از شهر دیده‌اند. گونی‌هایی بزرگ و کثیف دارند که دو برابر جثه‌های نحیفشان است و آن را از این سمت خیابان به طرف دیگر می‌کشند؛ ظاهر ژولیده با لباس‌های مندرس و دستان آلوده.
«هیچ‌چیزی جز پلاستیک و کارتن توجه آنها را در شهر به خود جلب نمی‌کند. آنها به دنبال همین‌ها هستند و معمولا تا کمر، خم در سطل‌های زباله مشغول تفکیک زباله‌های خشک از ترند. وقت ناهار با همان دست‌های نشسته در تلنباری از زباله غذا می‌خورند و این هم حتی برایشان مهم نیست. طی پنج سال گذشته حضور آنها در شهر در هر ساعت از شبانه‌روز برای شهروندان تکراری شده است. برای شهروندان سؤال است که این زباله‌ها را کجا می‌برند؟ چگونه می‌برند؟ چرا مسئولان هیچ اقدامی نمی‌کنند؟ و خیلی سؤال‌های دیگر. بعضی کودک هستند و بیشتر آنها از اتباع افغان. اما برخی با روحیه مطالبه‌گر به سراغ چرایی این سؤال‌ها می‌روند، مانند آن چه در فیلم کوتاه گفت‌وگوی کسبه خیابان مهر جنوبی در منطقه هشت تهران با کودکان زباله‌گرد دیدیم؛ فیلمی کوتاه که هفته گذشته در فضای مجازی دست‌به‌دست شد. نوجوانان زباله‌گردی در این کلیپ ادعا می‌کنند که به شهرداری ماهانه مبلغی قابل توجه می‌دهند تا اجازه داشته باشند زباله‌های خشک محدوده‌ای خاص را جمع‌آوری کنند.
چرا مسئولان هیچ اقدامی نمی‌کنند؟
دو روز بعد از انتشار این کلیپ حوالی ساعت ۱۱ صبح سری به این خیابان در شرق تهران زدیم. سر یکی از تقاطع‌ها مقابل سوپرمارکت دو سطل مکانیزه زباله جانمایی شده است. وقتی از مغازه‌دار سر نبش درباره وجود زباله‌گردها می‌پرسم، در پاسخ می‌گوید: «این خیابان عصرها خیلی شلوغ می‌شود و بالطبع مغازه‌دارها زباله‌های بیشتری تولید می‌کنند و معمولا تعداد زباله‌گردها هم در غروب بیشتر است. از صبح تا شب حدود ۲۰ زباله‌گرد با چهره‌های مختلف دیده می‌شوند؛ به طوری که صورت تکراری در روز نمی‌بینم. بیشتر آنها کودکان افغانی هستند.»
او از این که آنها در سطل‌های زباله خم می‌شوند، شاکی است و می‌گوید: «وجود آنها چهره شهر را زشت کرده است. الان بالای سه سال است که هر روز آنها را می‌بینم و انتظار داشتم در این چند سال مسئولان اقدامی کنند. گاهی شده همزمان داخل هر دو سطل مغازه کودکان با دستان کوچکشان مشغول جمع‌آوری و تفکیک زباله‌اند.»
تقاطع خیابان مهر جنوبی و ثانی دفتر املاکی است که صاحب آن می‌گوید: «صبح تا ظهر زباله‌گردها کمتر هستند و بیشتر وانت‌های کابین‌دار بازیافت شهرداری زباله‌های خشک را از تر در سطل‌ها تفکیک می‌کنند اما از عصر به بعد زباله‌گردها در سن‌های مختلف و با لباس‌های کثیف تا کمر خم می‌شوند یا سطل را برمی‌گردانند.»
او می‌گوید: «برایشان آلودگی زباله‌ها اصلا مهم نیست، چون جدا از آن که مدام در زباله‌ها هستند، بعضی از آنها بعد از پایان کار، خودشان را با آب جوی تمیز و مرتب می‌کنند.»
زباله‌گردی با پژو!
برای وضعیت حضور زباله‌گردها در سایر نقاط شهر حدود ساعت یک بعدازظهر سری به همان حوالی در خیابان گلبرگ و میدان تسلیحات زدیم. در این بخش از تهران حضور زباله‌گردها بیشتر از خیابان مهر جنوبی دیده می‌شود؛ به طوری که یکی از کاسبان دور میدان تسلیحات درباره حضور آنها در منطقه می‌گوید: «گاهی مشتریان ما دلشان برای زباله‌گردها می‌سوزد اما دیدن هر روزه آنها با گونی بزرگ و کثیف منظره زشتی دارد و چرا مدیران اجازه این کار را به آنها می‌دهند؟ البته اگر کاسبان و شهروندان هم خودشان در منزل و مغازه تفکیک زباله را انجام بدهند و فقط زباله‌های‌تر را در سطل‌های زباله بیندازند، تعداد آنها روزبه‌روز کمتر می‌شود.»
یکی دیگر از کاسبان میدان تسلیحات می‌گوید: «زباله‌گردی را سراغ دارم که هر روز با یک پژوی مدل پایین می‌آید و داخل ماشین و صندوق عقب آن پر از کارتن و کاغذ است و برای آن که پسماندهای جمع‌کرده را به بازیافتی‌های شهرداری نصف قیمت نفروشد، خودش به مراکز اصلی دریافت بازیافت می‌برد. ما هم گاهی کارتن اجناس را برای فروش به مرکز بازیافت‌های خلازیر یا بزرگراه آزادگان می‌بریم و آنجا کاغذها را کیلویی ۱۶ هزار تومان می‌خرند.»
یکی از زباله‌گردها می‌گوید: «۲۲سال دارم و الان چهار ماه است که از افغانستان به ایران آمده‌ام. در این مدت به‌واسطه یکی از دوستانم با آقایی در بازیافت شهرداری آشنا شده‌ام. هر روز زباله‌هایی را که جمع می‌کنم برای آنها در خیابان وحیدیه می‌برم و وزنش هر چقدر شود هزینه‌اش را پرداخت می‌کنند. هر چقدر بیشتر زباله جمع کنیم، بیشتر پول می‌گیریم و معمولا بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان نمی‌شود.»
زباله‌گرد دیگری که سن و سال بیشتری دارد و ایرانی است، لباس کار پوشیده و در کوچه طالبی نزدیک ایستگاه متروی فدک مشغول جمع‌کردن ظروف و بطری‌های پلاستیکی از جوی آب و سطل زباله است. او ابتدا از جواب‌دادن به سؤالات امتناع می‌کند و سپس می‌گوید: «وقتی کار نیست، باید زباله جمع کنم و نان این کار شرف دارد به خفت‌گیری و دزدی از مردم. همیشه از ساعت ۱۲ ظهر تا دم غروب در همین کوچه و دو کوچه بالاتر زباله‌ها را جمع می‌کنم و بازیافت شهرداری بابت هر یک کیلو زباله دو هزار تومان می‌دهد و دستمزد روزانه‌ام حدود ۶۰ یا ۱۰۰ هزار تومان می‌شود.»
از مناطق دیگر چه خبر؟
دیروز سری هم به چند خیابان دیگر تهران زدیم تا وضعیت زباله‌گردها را بررسی کنیم. تعدادی از کسبه خیابان شریعتی درباره زباله‌گردهای منطقه گفتند که زباله‌گردهای این منطقه بیشتر معتادان هستند و چهره‌ها چندان تکراری نیست. زباله‌گرد دیگری در محله محمودیه سر کوچه الف قوطی‌های فلزی را از بطری‌های پلاستیک جدا می‌کرد. او از سختی‌های کارش برای دو هزار تومان بیشتر این طور می‌گوید: «مامورهای شهرداری اگر ما را ببینند برخورد می‌کنند. به همین خاطر سعی می‌کنم آنها را در یک گونی بزرگ جمع کنم و بین شمشادها قایم کنم و آخر شب گونی‌ام را با اتوبوس‌های بی‌آرتی‌ها به مرکز بازیافت در منطقه ۱۲ می‌برم. آنجا زباله‌های پلاستیکی را کیلویی سه هزار و ۵۰۰ تومان می‌خرند.»
دریافت پولی برای فعالیت در کار نیست
در گفت‌وگوی خبرنگار همشهری با تعدادی از کسبه و زباله‌گردهای محدوده شرقی تهران این مسئله که برخی از مأموران شهرداری منطقه هشت تهران، ماهانه مبلغی هنگفت را از زباله‌گردها دریافت می‌کنند تا به آنها اجازه فعالیت دهند، از سوی هیچ‌کس مورد تأیید قرار نگرفت. اگر چه برخی از زباله‌گردها اعلام کردند که پیمانکاران منطقه، پسماندهای خشک و ارزشمند را به قیمت پایین‌تری از آنها خریداری می‌کنند. به همین خاطر است که ترجیح می‌دهند سختی حمل گونی‌های زباله را تا مراکزی در مرکز و جنوب شهر به جان بخرند و پول بیشتری به ازای هر کیلو پسماند دریافت کنند؛ جاهایی که اغلب گاراژهای قدیمی هستند و اکنون به محل جمع‌آوری و تفکیک پسماند خشک تبدیل شده‌اند.
در حال پیگیری هستیم!
فردای روزی که کلیپ کودکان زباله‌گرد در منطقه هشت منتشر شد و با توجه به پیگیری‌های فوری سازمان بازرسی شهرداری تهران، داوود گودرزی، رئیس این سازمان، در توییت شخصی خود عنوان کرد که از همان دیشب که کلیپ منتشر شد دستور پیگیری و برخورد با متخلفان صادر شد و جالب است که همکارانم در سازمان و منطقه هشت با وجود تلاش فراوان و حضور در محل هیچ اثری از فیلمبردار و زباله‌گرد و … پیدا نکردند. او همچنین اعلام کرد که این موضوع در ماه‌های اخیر در اولویت کاریشان قرار گرفته و سرنخ‌هایی از تخلفات برخی پیمانکاران در این زمینه به دست آمده که با دقت و سرعت پیگیر هستند. گودرزی لازمه موفقیت در حل مسئله زباله‌گردها را همراهی همه دستگاه‌های موظف و شهروندان عزیز تهرانی در طرح تفکیک زباله از مبدأ و سایر طرح‌های کارشناسی‌شده می‌داند و می‌گوید: «تیمی مشغول بررسی تمامی مراحلی که پسماند خشک در شهر طی می‌کند هستند. به همین خاطر در آینده‌ای نزدیک تمامی جزئیات کار با دقت بیشتری نسبت به گذشته شناسایی شده و برخی روندها اصلاح می‌شود؛ این گونه جلوی کار متخلفان و سوءاستفاده‌کنندگان را خواهیم گرفت.»
او همچنین از شهروندان خواست تا اگر اطلاعی از افراد مذکور یا هر گونه تخلف مالی در شهرداری را مشاهده کردند، به سامانه ۱۸۸۸ اعلام کنند تا در اسرع زمان پیگیری‌های مجدانه صورت گیرد.»
