جمهوریت : پس از شیوع کرونا، روز ملی سینما در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ حال و هوای متفاوتی پیدا کرده.
سینما با تعطیلی‌های متعدد، بی‌رونقی گیشه، اکران نشدن فیلم‌های مهم یا به تعویق افتادن تولید آثار سینمایی تا زمانی نامعلوم، از نظر مادی لطمه بزرگی خورده است. از آن مهم‌تر، درگذشت چهره‌های هنری، سینماگران و چهره‌های پیش کسوت نیز سینما را از جنبه معنوی متضرر کرده است که این لطمه در مقایسه با ضرر مادی سینما، جبران‌ناپذیر خواهد بود. امروز ۲۱ شهریورماه به مناسبت روز ملی سینما، از چهره‌هایی که بر اثر ابتلا به بیماری کرونا از دنیا رفتند و اهالی سینما را به سوگ نشاندند یاد کردیم و تعداد فیلم‌های اکران شده، آمار فروش فیلم‌ها و موارد مشابه در شش ماه اول سال ۹۸ را که خبری از کرونا نبود، با شش ماه اول سال ۱۴۰۰ که در اوج شرایط بحرانی هستیم، مقایسه کرده‌ایم.
وداع با پیشکسوت‌ها
در طول یک سال و نیم گذشته که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده، تعدادی از هنرمندان بر اثر بیماری کووید – ۱۹ دار فانی را وداع گفته‌اند. چهره‌های پیش کسوتی که سرمایه هنری سینما بودند و با درگذشت آن‌ها جای خالی‌شان هرگز پر نخواهد شد. اولین چهره پیش کسوت که ویروس کرونا او را از سینما گرفت، کریم اکبری مبارکه است. این بازیگر زمانی که مشغول بازی در سریال تاریخی «جشن سربرون» بود، به بیماری کووید – ۱۹ مبتلا شد و آبان ۹۹ درگذشت. نقش «ابن ملجم» در سریال ماندگار «امام علی(ع)» یکی از به یادماندنی‌ترین نقش‌ها و آثار او بود. پس از این بازیگر طولی نکشید که یکی دیگر از چهره‌های باسابقه سینما و تلویزیون بر اثر این بیماری درگذشت. چنگیز جلیلوند که بیشتر به عنوان صداپیشه شناخته می‌شد و تجربه‌هایی در زمینه بازیگری داشت، آذر ۹۹ بر اثر ابتلا به این بیماری درگذشت. مارلون براندو یکی از چهره‌های مهمی است که تصویرش با صدای زنده‌یاد جلیلوند در ذهن مردم حک شده بود. پرویز پورحسینی نیز دیگر بازیگری بود که قربانی کرونا شد و اوایل آذر ۹۹ در ۷۹ سالگی دار فانی را وداع گفت. «کمال‌الملک»، «باشو غریبه کوچک» و «مریم مقدس» از آثار مهم او در سینما و «هزاردستان» و «روزی روزگاری» از سریال‌های شاخص او در تلویزیون هستند.
درگذشت هنرمندان جوان
علاوه بر هنرمندان پیش کسوت، تعدادی از چهره‌های جوان‌تر نیز به دلیل ابتلا به بیماری کووید – ۱۹ درگذشتند. علی انصاریان یکی از چهره‌هایی بود که ابتلایش به این بیماری حسابی خبرساز شد و درگذشت او در دوران جشنواره فجر، در حالی که قرار بود در جشنواره به تماشای فیلمش بنشیند، بسیاری از مردم و طرفدارانش را در شوک فرو برد. علی برقی نیز دیگر بازیگری بود که بهمن سال ۹۹ درگذشت. به تازگی در ۲۱ مردادماه، علی سلیمانی بازیگری که با نقش‌ها و آثار کمدی خود نزد مردم محبوب بود، در اوج ناباوری بر اثر بیماری کووید – ۱۹ درگذشت.
از دست رفتن خالقان آثار خاطره‌انگیز
نه تنها بازیگران، بلکه تعدادی از کارگردانان، مستندسازان و تهیه‌کنندگان سینما و تلویزیون نیز به دلیل ابتلا به کووید – ۱۹ درگذشتند. کامبوزیا پرتوی کارگردان و فیلم نامه‌نویسی که نامش با آثاری مانند «گلنار»، «گربه آوازه خوان» و «من ترانه ۱۵ سال دارم» ماندگار شده است، اکبر عالمی مجری، مستندساز و چهره خاطره‌ساز متولدین دهه ۶۰، خسرو سینایی کارگردان و مستندساز پیش کسوت و محمد ابوالحسنی خالق مجموعه محبوب «دیرین دیرین» از دیگر هنرمندانی هستند که بر اثر بیماری کووید – ۱۹ از دنیا رفتند. فرشته طائرپور نیز یکی از آخرین هنرمندانی است که درگذشت او بر اثر این بیماری، داغی بر دل اهالی سینما گذاشت. او در دهه ۶۰ و ۷۰ در مقام تهیه‌کننده آثار خاطره‌انگیزی مانند «گلنار»، «پاتال و آرزوهای کوچک» و «مدرسه پیرمردها» را برای کودکان و نوجوانان ساخت و هنرمندان نیز او را با همراهی، همدلی و تلاش‌های دلسوزانه‌اش برای حل مشکلات و مسائل می‌شناسند.
اختلاف بالای پرفروش‌ترین‌ها
علاوه بر آن چه از درگذشتگان شاخص سینمای ایران در یک سال اخیر گفته شد، کرونا بر اقتصاد سینمای ایران نیز تاثیر منفی زیادی گذاشته است. بی‌شک میزان ضرر مالی سینما در دوران شیوع کرونا عدد کمی نیست و شاید نتوان میزان دقیق آن را تعیین کرد، اما با نگاهی به آمار فروش فیلم‌ها در این دوران نسبت به زمان عادی می‌توان متوجه بخش کوچکی از ضربه کرونا به سینما شد. کمدی «دینامیت» که توانسته با فروش تقریبا ۱۰ و نیم میلیاردی وضعیت خوبی در گیشه داشته باشد، پرفروش‌ترین فیلم شش ماه ابتدای سال ۱۴۰۰ به حساب می‌آید، اما این عدد در مقایسه با پرفروش‌ترین فیلم شش ماه ابتدای سال ۹۸ (که در آن خبری از کرونا نبود) یعنی «متری شیش و نیم» رقم زیادی نیست. این فیلم تقریبا ۲۷ میلیارد بلیت فروخت و مورد توجه قرار گرفت. قطعا «دینامیت» هم در شرایط عادی می‌توانست فروش بسیار بالایی داشته باشد. فیلم «تولدت مبارک» با فروش تقریبی ۵۰ میلیون تومانی، کمترین میزان فروش را در این بازه زمانی داشته و فیلم «لاله» که امسال حدود ۹۱ میلیون تومان فروخته است، به عنوان کم‌فروش‌ترین فیلم به حساب می‌آید. در ظاهر «لاله» فروش بیشتری داشته و اوضاع چندان بد نیست، اما با احتساب یک و نیم برابر شدن قیمت بلیت می‌توان متوجه شد فروش خوبی نداشته است.
گیشه بی‌رونق نوروز ۱۴۰۰ برخلاف نوروز ۹۸
معمولا تعطیلات نوروز یکی از پررونق‌ترین روزهای گیشه سینماست و بسیاری از فیلم‌ها تلاش می‌کنند در فهرست فیلم‌های اکران نوروز جایی داشته باشند. نوروز ۹۸ فیلم «متری شیش و نیم» اکران شد و با فروش تقریبا ۲۷ میلیارد تومانی، به عنوان پرفروش‌ترین فیلم اکران نوروزی در صدر جدول نشست. حالا این رقم را با میزان فروش فیلم «خورشید» به عنوان پرفروش‌ترین فیلم اکران نوروز ۱۴۰۰ مقایسه کنید. این فیلم در گیشه حدود یک میلیارد و ۶۲۰ میلیون تومان فروخت. علاوه بر وجود شرایط عادی، قطعا نام سعید روستایی و ستاره‌های فیلمش در فروش آن بی‌تاثیر نبوده، اما «خورشید» نیز ستاره‌هایی مانند جواد عزتی و علی نصیریان داشت و مجید مجیدی کارگردان آن بود. این فیلم در اکران آنلاین نیز تقریبا دو و نیم میلیارد فروخت، اما باز هم مجموع فروش آن رقم کمی برای این اثر محسوب می‌شود. فیلم «غلامرضا تختی» با فروش تقریبا یک میلیارد و ۹۰۶ میلیون تومانی، کمترین میزان فروش را در نوروز ۹۸ داشت و «لاله» نوروز امسال با حدود ۹۰ میلیون و ۹۸۸ هزار تومان فروش در قعر جدول است. این موضوع را هم در نظر بگیرید که دو برابر این ضرر و زیان‌ها را در شش ماه اول و دوم سال ۹۹ نیز داشته‌ایم و سینما خیلی بیش از این‌ها تحت تاثیر آسیب‌های پاندمی بوده است.
جای خالی آثار تحسین شده جشنواره فجر
معمولا فیلم‌های تحسین شده و موفق جشنواره فجر برای نمایش در دوران طلایی گیشه سینما مانند اکران نوروز، اکران تابستان و اکران عید فطر در نظر گرفته می‌شوند، اما از زمانی که ویروس کرونا سالن‌های سینما را خلوت کرده، صاحبان آثاری که شانس بالایی برای فروش دارند، راضی به اکران فیلم خود نمی‌شوند، بنابراین آثار منتخب و پرسروصدای جشنواره فجر بسیار دیر به اکران عمومی می‌رسند. در شش ماه ابتدایی سال ۹۸، ۱۰ فیلم از مهم‌ترین آثار حاضر در جشنواره اکران شده‌اند، اما امسال از میان آثار سی‌ونهمین جشنواره فجر، تنها دو فیلم «یدو» و «تک تیرانداز» به نمایش درآمده‌اند و فیلم‌های پرستاره و مهمی وجود دارد که تکلیف اکران‌شان مشخص نیست. این دو فیلم تعطیلات نوروز پیش از اکران عمومی از شبکه‌های مختلف تلویزیون روی آنتن رفتند و قرار است «تک تیرانداز» همزمان با هفته دفاع مقدس در سینماها اکران شود.
اکران تنها ۱۱ فیلم در ۶ ماه
گفتیم بسیاری از کارگردانان و تهیه‌کنندگان به امید بهبود شرایط، تقاضایی برای اکران فیلم‌شان ندارند. برای درک بهتر این موضوع، کافی است تعداد فیلم‌هایی که در بازه زمانی شش ماه اول سال ۹۸ اکران شده را با همین مدت زمان در سال ۱۴۰۰ مقایسه کنیم. دو سال قبل، ۳۸ فیلم از تولیدات سینمای ایران رنگ پرده را دیده‌اند، اما امسال در طول این شش ماه تنها ۱۱ فیلم به نمایش درآمده‌اند که عدد بسیار کمی است. همان طور که گفتیم بیشتر این فیلم‌ها آثاری هستند که به عنوان برگ برنده اکران محسوب نمی‌شوند و این مسئله نیز باعث می‌شود رونق به گیشه سینماها بازنگردد.
