جمهوریت – «علی دایی» یکی از چهره‌های شناخته شده ورزشی کشورمان است که این روزها با حضور در مراسم قرعه کشی مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ همراه با هفت اسطوره دیگر از فوتبال جهان، نامش بیش از گذشته بر سر زبان ها افتاده است؛ تا حدی که برخی حتی پیشنهاد ساخت سردیسی از این چهره ورزشی را مطرح می‌کنند.
ساخت سردیس از قهرمانان ملی در تمامی کشورهای دنیا امری مرسوم است و در ایران هم سابقه ای دیرینه دارد. اغلب این سردیس ها پس از درگذشت این چهره ها ساخته و در معابر و میادین مختلف شهر نصب می شوند که بعضا با انتقادهایی به لحاظ کیفیت ساخت هم مواجه بوده اند که در نهایت به برداشته شدن آن مجسمه و یا اصلاح منجر شده است. با این همه به ندرت در زمان حیات یک چهره و قهرمان ملی شاهد ساخت سردیسی از او بوده ایم؛ اتفاقی که انتظار می رود بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد.
حال پرسش هایی که در این میان مطرح می شود متر و معیارهای مشخص برای انتخاب افرادی است که به عنوان الگو و اسطوره برای مردم یک سرزمین انتخاب می شوند و در ادامه به تبع این انتخاب، لزوم ساخت سردیسی متناسب با شأن و جایگاه آنهاست که به نتایجی معکوس منجر نشود.
در همین راستا خبرنگار ایسنا با روح الله شمسی زاده ـ رئیس انجمن مجسمه‌سازان ایران ـ گفت وگویی داشته است که ضرورت ساخت سردیسی برای علی دایی و مراقبت‌هایی که در ساخت یک پرتره خوب باید صورت بگیرد، از جمله پرسش های مطرح شده در جریان این گفت وگو است.
شمسی زاده درباره لزوم ساخت مجسمه برای یک شخصیت در قید حیات و چهره‌هایی مانند علی دایی، بیان می‌کند: ساخت مجسمه در همه جای دنیا و در همه برهه‌های تاریخی بر اساس شخصیت‌های تاریخی، فرهنگی، ملی و مذهبی و … وجود داشته است. همچنین ساخت مجسمه از یک شخصیت زنده، تاریخی و یا علمی چند وجهه دارد؛ یک اینکه یادمان‌ها یا المان‌ها گاهی به صورت اشاره مستقیم از یک شخصیت، یعنی فیگور یا پرتره ساخته می‌شوند و یا به صورت اشاره غیرمستقیم، به صورت یادمان.
او ادامه می‌دهد: مصداق این امر را هم می‌توان در مجسمه‌های هایپر رئال موزه‌ای، در نظر گرفت که آثار با متریالی متناسب با فضای داخلی ساخته می‌شوند. همچنین در موارد دیگر این آثار برای فضای شهری هستند که با متریالی ویژه چون سنگ، برنز و … در مکان‌های خاص قرار می‌گیرند. فرض کنید مجسمه یک قهرمان ورزشی قرار است جلوی یک مکان ورزشی مثل استادیوم قرار بگیرد.
او درباره پارامترهایی که به ساخت مجسمه از برخی چهره‌ها منجر می شود، توضیح می‌دهد: گاهی برخی از شخصیت‌ها در یک دوره زمانی خاص به واسطه یک عملکرد ویژه، دارای محبویت و اقبال عمومی و اجتماعی هستند؛ مثلا اکنون آقای دایی به واسطه عملکرد ورزشی و محبوبیت اجتماعی، مصداقی برای این مورد است.
از او سوال می‌کنیم که ساخت چنین مجسمه‌هایی سلیقه‌ای صورت می‌گیرد و یا متر و معیار خاصی دارد؟ پاسخ می‌دهد: یک تصمیم جمعی است؛ یعنی روح جامعه طلب می‌کند. زمانی را فرض کنید که شخصیتی، قهرمان ملی است و گویی همه در یک شور و شعف، مطالبه ساخت مجسمه‌ای از او را دارند، مثلا شخصیت آقا تختی را در نظر بگیرید که به عنوان یک سمبل از جامعه ورزش ایران مطرح است. گاهی نیز یک امر تخصصی است، مثلا بنیاد جغرافیای ایران ساخت مجسمه شخصیت‌های مرتبط با دانش جغرافیا را سفارش می‌دهد و در یک مکان تخصصی هم نصب می‌کند.
او ادامه می‌دهد: ساخت مجسمه برای فردی چون آقای علی دایی، به خاطر قدردانی جمعی و اتمسفری است که در یک جامعه حول و حوش یک شخصیت شکل می‌گیرد. به طور کلی در خصوص ساخت مجسمه یادمانی، از یک شخصیت، ممکن است این شخصیت زنده باشد یا اینکه نه یک شخصیت تاریخی یا معاصر باشد که در قید حیات نیست. درواقع ساخت چنین آثاری متاثر از نوع نگاه و تصمیمِ نهادهای متولی است. در این میان با بررسی‌های نمونه های تاریخی این گونه آثار در جوامع مختلف، می‌توان به آثاری برخورد کرد که نهادهای حاکم صرفا به خاطر اینکه قدرت عمل دارد شخصیت‌های مورد علاقه خود را بدون اینکه به جامعه توجهی داشته باشد، سفارش داده و بسازد.
این هنرمند درباره مواردی که باید در ساخت این آثار در نظر گرفت، بیان می‌کند: در ساخت کارهای هایپررئال و کارهایی که بازنمایی عینی در آنها مهم است، باید توجه داشت که آن کار را به چه هنرمندی، با چه توانایی و قابلیتی و در چه شرایط و امکاناتی و با چه بودجه‌ای می‌سپاریم.
او با بیان اینکه در ساخت پرتره علاوه بر شباهت، شخصیت پردازی هم مهم است، در این زمینه ادامه می‌دهد: اگر ما در انتخاب هنرمند خود هوشمندانه عمل کنیم و سراغ افراد حرفه‌ای و متخصص برویم، مطمئنا آثار استانداردی خواهیم داشت. ولی اگر بدون توجه به مولفه‌های حرفه‌ای عمل کنیم نتیجه مطلوب نخواهد شد؛ به عنوان مثال گاهی در شهرستان‌ها در مواجهه با یک شخصیت ملی، گویی قصد دارند به آن شخصیت یک ادای دین داشته باشند و یا چون شهرهای دیگر هم مجسمه‌ای برای آن شخصیت ساخته‌اند آنها هم باید داشته باشند و در نتیجه چون نه دانش لازم را دارند و نه به هنرمندان و مراکز تخصصی همچون جامعه تخصصی مجسمه‌سازان (انجمن مجسمه) مراجعه می‌کنند، نتیجه کار مطلوب نیست.
این هنرمند تأکید می‌کند: انجمن مجسمه‌سازان ایران نهادی است که می‌تواند به عنوان یک رابط بین هنرمندان حرفه‌ای و نهاد سفارش دهنده عمل کند که در نتیجه کار با کیفیتی تولید شود. امیدوارم که هر اقدامی برای ساخت مجسمه، از مسیر درست و استاندارد پیش برود.
او توضیح می‌دهد: نهاد انجمن متشکل از اعضای متخصص رشته مجسمه سازی است که دارای تخصص و صاحب نظر در این حوزه هستند؛ مراجعه نهادهای متولی در امور تخصصی به مراجع تخصصی قطعا منجر به نتایج مطلوبی می‌شود؛ چراکه عدم آگاهی نسبت به موارد تخصصی در حوزه هنر شهری و تصمیمات سلیقه‌ای، کارساز نیست.
بیشتر بخوانید:
