ناصر تبریزی- جمهوریت سال گذشته بدون شک یکی از ترسناکترین سالهای اخیر برای محیط زیست ایران بوده است انواع و اقسام حوادث تلخ برای محافظین محیط زیست ایران از محیط بان مظلوم گرفته تا عموم کنش گران محیط زیست، همه مورد بی مهری، حمله و آماج تهمت ها قرار گرفتند. آتش سوزی های گسترده در تمام مراتع و جنگل های موجود در سطح ایران از جنوب ، شمال ، شرق و نقاط مرکزی سرزمین عزیزمان در گیر آتش سوزی های گستره بودند.در بحث آب میزان بارندگیها متاسفانه نسبت به سال گذشته ۳۹ در صد ( میانگین کشوری) کاهش داشته است، برداشت های بی رویه از چاه های عمیق همچنان ادامه دارد و آب های چند هزار ساله فدای کشت هندوانه ، صیفی جات و شعار بی دلیل منطقی ، خود کفایی گندم می شود. بر آنم تا نگاهی اجمالی اما بطور خلاصه حوادث محیط زیست ایران را مرور کنیم.
جنگل ها
در سال گذشته روزهای تلخی برای جنگل ها و مراتع کشور سپری شد ، مهمترین عوامل نابودی جنگل ها را می توان به آتش سوزی های گسترده و پدیده جنگل خواری و جاده سازی در بستر محیط زیست ایران خلاصه نمود.
آتش سوزی در جنگل ها
آمار حریق جنگلی در خرداد سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است. آمار رسمی سازمان جنگلها از افزایش ۱۹۳ درصدی نسبت به سال قبل حکایت می کند. امسال بسیاری از مناطق جنگلی از بوشهر تا ارسباران دچار حریق شدند و هفت نفر که پنج نفر از آنها داوطلب بودند، جان خود را بر سر حفظ این منابع طبیعی از دست دادند.
مجموع کل سطح سوخته ۴۶۳۹ هکتار بوده است. آسیب شناسی کارشناسان متعدد از عوامل مهم گسترش خسارات به دلیل آتش سوزی در جنگل هار را کمبود نیروی انسانی در این حوزه اعلام کرده اند.
مشکلات و نواقص
کمبود نیرو در سازمان محیط زیست ایران
به گفته یکی از مسئولین در منطقه «معلولان»پلدختر ، طبق استانداردهای جهانی هر چهار هزار هکتار یک جنگلبان نیاز دارد، در این راستا و با توجه به امکانات، طبق قوانین ایران باید هر ۶۰ هزار هکتار را یک جنگلبان حراست و مراقبت کند؛ با این قانون ۱۸۰ نیرو باید برای پاسداری از جنگلهای «معمولان» مشغول به کار باشند در حالی که تنها سه نیرو فعالیت میکنند؛ یکی از این عزیزان قرارداد رسمی و دو نفر دیگر هم شرکتی هستند که با توجه به شرایط کاری انگیزه کافی را برای این کار ندارند.
عوامل
با توجه به اجماع تمامی کارشناسان ۹۹ در صد آتش سوزی های جنگل های ایران ناشی از سهل انگاری عوامل انسانی و یک در صد عوامی محیطی مانند بادهای گرم فصلی، خشک بودن مراتع و … بوده است
جنگل خواری
یکی از عوامل مهم در وارد کردن صدمه به بستر جنگل ها دست درازی سود جویان شناخته شده است. با تحلیل صدمات فیزیکی وارده به بستر جنگل ها در سال گذشته می توان اینگونه برداشت کرده که در این حوزه اتفاقات معنی داری رخداده است.که در ایجا به چند مورد به عنوان نمونه به آن اشاره می شود، البته بدیهی است که موارد یاد شده صرفا برای طرح موضوع بوده و تمامی موارد اتفاق افتاده در سال گذشته را شامل نمی شود.
- تصرف ۵۶۰۰ هکتار از جنگل های هیرکانی و عرصه های ملی تحت عنوان وقف!
- تصرف بخش های از «دماوند» به عنوان وقف!
- نابودی شاهوار و قلع و قمع بیش از ۱۲۰ اصله ارس کهنسال
- طرح تله کابین در جنگل ابر و زون ثبت شده در میراث جهانی یونسکو
- سد سازی ها و طرح های انتقال آب بین حوضه ای در البرز و زاگرس
- واگذاری اراضی در جنگل ابر و فنس کشی اراضی جنگلی توسط برخی نهادها
- تغییر کاربری اراضی جنگلی در روستای شتکا و اقدام به ساخت و ساز
- ساخت و ساز های نا محدود در قلب جنگل های گیلان، مازندران، گلستان و ….
- قلع و قمع خاک و پوشش گیاهی در منطقه حفاظت شده پرور به بهانه ساخت سد فینسک و برنامه ریزی برای ساخت سدهای کسیلیان، زارم رود، گلوگاه و در عمق جنگل های هیرکانی و….
البته باز گذاشتن دست سود جویان برای قلع قمع درختان تنومند و چند صد ساله هیرکانی با عنوان طرح جمع آوری درختان خشک از جنگلها، که متاسفانه دست سود جویان را در قتل عام درختان جنگل باز گذاشته و ده ها موارد دیگر که مجال طرح آن در این مقال نمی باشد از حوادث قابل ذکر سال ۱۳۹۹ برای جنگل های کشور محسوب می شود.
حوزه آب و منابع زیر سطحی
در بهمن ماه ۹۷ یادداشتی از نویسنده این مقال منتشر شد که در آن زمان گواهی از بحران فرونشست در کل ایران می داد. بعنوان مثال رتبه یک جهانی فرو نشست در دشت ورامین و رتبه اول جهانی میانگین کشوری نیز از آن ایران بود. متاسفانه در این بخش نیز رتبه های جهانی «فرو نشست زمین که دیگر در کل کشور به پدیده فرو چاله ها تبدیل شده» ادامه دارد و نشانه ها امیدوار کننده ای برای بهبود شرایط منابع ریز سطحی مشاهده نمی شود.
آلودگی هوا
طبق گزارش خبرگزاری برنا ، فقط در تهران از ابتدای سال ۹۹ تا ۱۳ دی ماه همزمان با شیوع کرونا ۱۵ روز هوای پاک، ۱۸۱ روز هوای قابل قبول، ۸۷ روز هوای ناسالم برای گروههای حساس جامعه و ۵۰ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.بهانه های تحریم استفاده از سوختن مازوت در نیروگاه ها از اتفاقات جدید در این حوزه بود که روند آلودگی هوا را تشدید کرده بود .فارغ از تهران تمام شهر های بزرگ ایران آماری نزدیک به تهران را داشتند.
روز های خوب ۹۹
نا گفته نماند که در همین روز های سخت ، اتفاقات شیرین و زیبایی هم رقم خورد. مشارکت مردمی بیش از ۶۹ هزار نفر به دعوت بردار بزرگوار حسین درویش که منجر به جمع آوری یک و نیم میلیارد تومان برای خرید پای هوشمند به محیط بان فداکارمان «سید امین هادی پور» از لحظات افتخار آمیز مردم عزیزم در ایران بود. مبارزه بی امان مردم بومی برای جلوگیری از وقف جنگل در مشهد، بخش بزرگی از دامنه های دماوند سر بلند، خرید دوچرخه برای دانش آموزان بقول آقای درویش « بلوط بان» که در سایه تلاش درویش «این سمبل عشق به محیط زیست»اشاره کرد. امیدوارم پایان سال نو برای دوستداران محیط زیست سرآغاز امید و به ثمر نشستن تلاش همه ی کسانی باشد که عاشق طبیعت، دوستار مهربانی و همدم کلیه رنجدیدگان،تلاشگران نجات طبیعت هستند..سال نو برای همه عاشقان طبیعت پر برکت باد.